Çarpıklıkta birinci

Pamukkale Üniversitesi’nden bir grup öğretim üyesinin yaptığı araştırma, Türkiye’deki illerin, insani gelişmişliği belirleyen 3 unsur açısından dengeyi yakalayamadığını ortaya koydu. Kentlerin; eğitim, sağlık ve gelir endekslerine göre sıralandıklarında birbirlerinden çok uzak noktalarda yer aldıkları belirlendi. Araştırmaya göre, Türkiye’de refah olgusu, hiçbir kentte bütün boyutlarıyla yaşanamıyor. Pamukkale Üniversitesi araştırmacılarının “Türkiye’de İllere Göre İnsani Gelişme Endeksi (İGE)” başlıklı çalışması; sekretaryası TOBB ETÜ Sosyal Politikalar Uygulama ve Araştırma Merkezi (TOBB ETÜ-SPM) tarafından yürütülen, Sosyal Politikalar Platformu’nda (SPP) yayımlandı. Pamukkale Üniversitesi Öğretim Üyeleri Prof. Dr. M. Ensar Yeşilyurt ile Prof. Dr. Oğuz Karadeniz’in de aralarında bulunduğu 5 akademisyen tarafından yapılan araştırma, Türkiye’de Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) yöntemine dayalı olarak gerçekleştirilen az sayıdaki çalışmadan biri oldu. Pamukkale Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’nden Ferda Esin Gülel, Atalay Çağlar ve Sinem Güler Kangallı-Uyar’ın da katkıda bulunduğu araştırmanın sonuçlarına göre; hiçbir il eğitim, sağlık ve gelir endekslerinin tümünde ilk sırayı alamadı. Bu durum araştırmanın sonuç bölümünde “Bütün endekslerin kendi aralarındaki korelasyonlarının düşük olması, Türkiye’de illerin büyük bir çoğunluğunun bütüncül refah olgusuna sahip olmadığını ifade etti” şeklinde değerlendirildi.

İSTANBUL GELİRDE 2’NCİ SAĞLIKTA 22’NCİ

* Çalışmaya göre göre; Eskişehir eğitim açısından ilk sırada yer alırken; gelirde 13., sağlıkta 59. sırada. 4 Gelirde ilk sırada olan Kocaeli; eğitimde 16., sağlıkta 52. sırada bulunuyor.

* Sağlıkta ilk sırada bulunan Tunceli ise eğitimde 30, gelirde ise 60. sırada kendine yer bulabildi.

* Türkiye’deki ekonomik faaliyetlerin merkezi konumundaki İstanbul’un gelirde 2. iken, sağlıkta 22., eğitimde 37. sırada olduğu belirlendi.

* Eğitim, sağlık ve gelir birlikte dikkate alınarak oluşturulan 2013 yılı İnsani Gelişme Endeksi’nde ise Ankara’nın ilk sırada, İstanbul’un 4. sırada bulunduğu saptandı.

İNSANİ GELİŞMİŞLİKTE ORTA DÜZEYDE

* Araştırmada Türkiye geneli için İGE değeri 0.604 olarak belirlenirken, bu UNDP metodolojisine göre Türkiye’nin “orta insani gelişmişlik düzeyi”nde bir ülke olduğunu gösteriyor.

* Türkiye’de 0.604’lük ortalamayı 12 il yakalayabilirken; geriye kalan 69 il daha düşük değerlerde kaldı.

* UNDP; 0.550 İGE değerini düşük insani gelişmişlik düzeyi olarak tanımlıyor. Buna göre Türkiye’deki 60 kent, insani gelişmişlikte düşük düzeyde bulunuyor. UNDP, 0.700- 0.799 aralığındaki İGE değerini yüksek olarak tanımlıyor. Bu kapsama sadece üç il (İzmir, Kocaeli, İstanbul) girebildi.

DOĞU BÖLGELERİNDE DURUM VAHİM

* UNDP’nin çok yüksek insani değer puanına (0.800 ve üstü) yalnızca Ankara (0.817) ulaşabildi. Araştırmada illere göre İGE değerleri incelendiğinde Türkiye’nin batısının genel olarak orta düzeyde insani gelişmişlikte olduğunun saptandığı ifade edildi. İnsani Gelişme Endeksinin son sıralarını oluşturan illerin hepsinin (64 ila 81’inci iller arası) Doğu ve Güney Doğu’dan olması ise dikkat çekti.

* Araştırmaya göre alt endeksler itibarıyla, Türkiye ortalamasının üzerinde bulunan il sayılarında eğitim ve sağlıkta iyi durumda iken, gelir endeksinde ise ciddi bir uçurum göze çarptı. Eğitimde 81 ilden 49’u ortalama eğitim endeksi değeri üzerine çıkarken, bu sayı sağlıkta 44 oldu. Gelir endeksinde ise sadece 5 il Türkiye ortalamasının üstüne çıkabildi.