CHP, TBMM İklim Araştırma Komisyonu raporuna şerh koydu: Kömür terk edilmeli, su ve iklim yasası çıkarılmalı

CHP, TBMM İklim Araştırma Komisyonu'nun raporuna muhalefet şerhi koydu.

Rapor haline de getirilen muhalefet şerhinde, Türkiye'nin 2053 olarak açıklanan "sıfır emisyon" hedefinin 2050 olarak güncellenmesi, plastik çöp ithalatının yasaklanması, acilen "su ve iklim yasası çıkarılması", kömürden çıkılması ve mevcut termik santrallerin "adil dönüşüm" ile 2035 yılına kadar kapatılması istendi.

Çalışmalarını tamamlayan TBMM İklim Araştırma Komisyonu, raporunu önümüzdeki günlerde Meclis Başkanlığı'na sunacak.

CHP'li komisyon üyeleri Murat Bakan, Jale Nur Süllü, Ahmet Vehbi Bakıroğlu ve Vecdi Gündoğdu, komisyon raporu muhalefet şerhi koydu.

Ayrıca, muhalefet şerhine dayanılarak hazırlanan rapor da önümüzdeki günlerde CHP Lideri Kemal Kılıçdaroğlu'na sunulacak.

CHP'nin muhalefet şerhinde komisyon çalışmalarına ilişkin eleştiriler, iklim ve çevre sorunlarına ilişkin tespitlerin ile iklim kriziyle mücadeleye ilişkin çözüm önerileri yer aldı.

'37 uzmanın 29'u Tarım ve Orman Bakanlığı'ndan'

CHP'li üyeler, iklim aktivistleri, gönüllü çevrecilerin dinlenmesi taleplerinin dikkate alınmadığı, başta Ankara, İstanbul, İzmir Büyükşehir Belediyeleri olmak üzere yerel yönetimlerin, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği dahil meslek örgütlerinin de görüşlerinin alınmamasını eleştirdi.

Komisyon çalışmalarına ve rapor yazımına katkıda bulunmak üzere görevlendirilen uzman dağılımına dikkat çekilen muhalefet şerhinde, şu görüşlere yer verildi:

"Komisyon çalışmalarına ve rapor yazımına katkıda bulunmak üzere görevlendirilen 37 uzmanın 29'unun Tarım ve Orman Bakanlığı, 1'inin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, 1'inin Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı, 2'sinin -Cumhuriyet Halk Partisi grubunun ısrarıyla- Millî Eğitim Bakanlığı uzmanlarından oluşması, raporda Tarım ve Orman Bakanlığı görüş ve önerilerinin ağırlıklı olması sonucunu yaratmıştır. "

'Belçika kadar tarım alanı kaybedildi'

Muhalefet şerhinde, iktidarın çevreyi koruma ve iklim kriziyle mücadelede en arka saflarda yer aldığı bunun en önemli nedenlerinden birisinin 19 yıllık Adalet ve Kalkınma Partisi iktidarının "ekolojik yıkım politikalarından kaynaklandığı" savunuldu:

"Türkiye'nin dört bir yanında mega projeler, madenler, termik santraller, hidroelektrik santraller (HES) ve jeotermal enerji santraller (JES) geri dönülemez bir ekolojik yıkıma yol açmıştır."

AKP'nin iktidara geldiği 2002 yılında 41 milyon 196 hektar olan tarım arazilerinin 2020'de 3 milyon 484 hektar azalarak, Belçika büyüklüğünde bir alanın kaybedildiği vurgulandı:

"Orman Kanunu'nda, 1956'dan 2003 yılına kadar 15 kez, 2003'ten 2021'e kadar 29 kez değişikliğe gidilmiştir. Orman alanları hızla parçalanarak küçük alanlara dönüşmüş, ormanlar odun üretim merkezi olarak görülmeye başlanmıştır. İstanbul Havalimanı için en az 13 milyon ağacın kesildiği ve kesilen ağaçların yaklaşık 6 bin 500 hektarlık bir alan olduğu açıklanmıştır. Bu alanda yaşayan tüm yaban hayat canlıları, ağaçlar, hayvanlar, bitki türleri evlerinden yerlerinden olmuş ya da yaşamını kaybetmiştir."

Kanal İstanbul eleştirisi: Karadeniz ve Ege'nin ekolojisi değişecek

Muhalefet şerhinde, Kanal İstanbul projesinin yaratacağı ekolojik krize de dikkat çekildi. Proje ile bölgedeki 134 milyon metrekare tarım alanının yok edileceği ve bu alanın 83 milyon metrekaresinin yapılaşmaya açılmasının planlandığı ifade edildi:

"İstanbul'un su kaynağı, Sazlıdere Barajı'nı ve Terkos Gölü'nün su toplama havzasının da yok olmasına neden olacak projeden etkilenecek toplam orman arazisi büyüklüğünün 13 bin 400 hektar olduğu ve 394 bin ağaç kesileceği öngörülmektedir. Uzmanlar, projeyle sadece Marmara'nın değil bu denize komşu olan Karadeniz ve Ege Denizi'nin de ekolojisinin tamamen değişeceğini, projenin başlamasıyla bölgenin on yıllar boyunca bir hafriyat ve inşaat sahası olacağını ve bunun daha fazla fosil yakıt ve sera gazı salımı anlamına geleceği uyarısında bulunmaktadır."

Kazdağları'nın yüzde 79'u, Ordu'nun yüzde 74'ü maden ruhsatlı

Madencilik faaliyetlerinin doğa, tarım, su varlıkları ve kültürel mirası yok etme tehdidiyle karşı karşıya bıraktığı vurgulanarak, Kazdağları'nın yüzde 79'u, Ordu ilinin yüzde 79'u, Muğla'nın ise yüzde 59'unun madenlere ruhsatlandığına dikkat çekildi:

"Kârı şirketlere, dönüşü olmayan zararı ise ülkemizin bugününe ve geleceğine yükleyen anlayış sonucu, ülkemizin dört bir yanında su kaynaklarını, ormanları, tarım arazilerini, meraları, zeytinlikleri ve hatta binlerce yıllık arkeolojik mirası hiçe sayılarak sürdürülen vahşi madencilik, çevre felaketlerine ve geri dönüşü olmayan ekolojik yıkıma neden olmuştur."

'Göllerin yüzde 60'ı kurudu'

Kuraklık ve su kıtlığına ilişkin saptamalara da yer verilen muhalefet şerhinde Türkiye'nin kişi başına kullanılabilir su miktarı açısından su sıkıntısı çeken ülkeler arasında yer aldığı belirtildi.

Kuruyan göllere dikkat çekilen muhalefet şerhine göre, Marmara Denizi büyüklüğünde 300'e yakın göle sahip olan Türkiye'deki göllerin yüzde 60'ının kuruduğu, küçüldüğü veya kirlilik nedeniyle göl olma özelliğini kaybetti.

Beyşehir Gölü'nün derinliği 26 metreden 6 metreye, Eğirdir Gölü'nün derinliği de 14 metreden 5 metreye düştü.

Ayrıca göçmen kuşların konaklama alanı olan birçok gölün de yok olduğu veya yok olma tehdidiyle karşı karşıya kaldı.

Dünya Doğal Kaynaklar Enstitüsü'nün Su Riski Atlası'nda Türkiye'nin 32. sırayla, ikinci en yüksek riskli kategoride "yüksek derecede su sıkıntısı çeken ülkeler" arasında yer aldığı anımsatılarak, aynı rapora göre Türkiye'nin Türkiye'de su stresi seviyesinin 2040'ta yüzde 80'lere kadar ulaşacağını ifade edildi.

Erdoğan'a Glasgow eleştirisi

CHP'li üyeler Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın, Glasgow'da yapılan COP 26 İklim Değişikliği Konferansı'na katılmamasını da eleştirdi.

Bu çerçevede Erdoğan'ın, konferansın sürdüğü 9 Kasım'da Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu hizmet binası ve enerji santralleri açılış törenine katıldığı ve burada "Ağaç bahanesiyle vizyon projelerimize kastedenlere nasıl fırsat vermediysek çevre diyerek enerji hamlemizi dinamitlemeye çalışanlara meydanı boş bırakmayız" sözleriyle önceliğini enerji politikalarına verdiği ifade edildi.

'Türkiye Avrupa'nın çöp sömürgesi haline geldi'

Plastik atıkların yarattığı kirliliğe ilişkin değerlendirmelere de yer verilerek, Türkiye'nin Avrupa'nın en büyük plastik atık alıcısı ülkesi haline geldiği belirtilerek, "Bu iktidar döneminde Avrupa'dan gelen plastik atık miktarı -özellikle son 15 yılda- 173 kat artmıştır. Türkiye, deyim yerindeyse Avrupa'nın çöp sömürgesi haline gelmiştir" denildi.

Almanya'dan ithal edilen 141 konteyner çöpün Türkiye limanlarında beklediğine dikkat çekilerek, en büyük kirleticilerden birisi olan plastik çöp ithalatının yasaklanması önerisine yer verdi.

'Kömür çıkılmalı, adil dönüşüm sağlanmalı'

CHP'nin muhalefet şerhinde, iklim krizi ile mücadele konusunda yer alan bazı önerileri ise şöyle:

• İklim Yasası hızlı bir şekilde hayata geçmeli ve mevzuatın AB'nin iklim kriziyle mücadelede aldığı standartları da içeren kapsamlı şekilde düzenlenmeli.
• Türkiye 2053 Net Sıfır Emisyon Hedefini 2050'ye güncellemeli açık, net ve gerçekçi bir şekilde 2030 ve sonrası ara hedeflerini beşer yıllık dilimlerde ortaya koymalı.
• Türkiye, ivedilikle kömürden çıkış yol haritasını belirleyip, açıklamalı ve bunun için eyleme geçmeli, fosil yakıtlara dayalı termik santrallerden vazgeçmeli, biyo kütle gibi yakma teknolojisine dayalı santraller ile ilgili yasal düzenlemeleri hayata geçirmelidir. Mevcut santrallerin "adil dönüşüm" ile 2035 yılına kadar kapatılacağını taahhüt etmeli.
• Su Yasası, Biyolojik Çeşitliliği Koruma Yasası, İklim Yasası TBMM'de tam mutabakat ile gecikmeden çıkarılmalı.
• Madencilik, taş ocakları, yanlış arazi kullanımı ile yapılacak her tür projenin hem ormanları hem su kaynaklarına zarar vermesini önleyecek yasal mevzuat değişiklikleri yapılmalıdır. Sayıştay raporlarında da yer aldığı üzere, Bakanlıkların denetimsizliği kaynaklı doğa talanı önüne geçilmeli.
• Mevcut binaların karbon emisyonunu azaltacak tedbirler alınmalı 2030 yılından itibaren yapılacak tüm yeni binalar karbon nötr olmalı.
• Şehirlerin imar planlarına bakanlığın müdahale etmesini önleyecek yasal mevzuatta düzenleme yapılmalı.