Çin, beşi milletvekili dokuz İngiltere vatandaşına, "yalan haberler yaymak ve dezenformasyon yapmak" suçlamalarıyla yaptırım uygulama kararı aldı. Bu kişiler Çin'i Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde izlediği baskıcı politikalar nedeniyle sert şekilde eleştirmişlerdi.

Çin'in kararı, hafta başında Uygur azınlığın insan haklarının ihlal edildiği gerekçesiyle İngiltere hükümeti tarafından alınan yaptırım kararlarına misilleme niteliğinde.

Hafta başında İngiltere ve AB ile birlikte ABD ve Kanada da, Uygur azınlığın haklarının ihlal edildiğini söyleyerek Çin'le ilgili önlemler açıklamışlardı.

Çin, Müslüman Uygur Türklerinden ülkenin kuzeybatısındaki Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde kamplarda tutuyor ve bu kamplarda işkence, zorla çalıştırma ve cinsel taciz olayları yaşandığına dair iddialar dile getiriliyor.

Pekin yönetimi ise iddiaları reddediyor ve bu kampların "terörle mücadele amaçlı yeniden eğitim tesisleri" olduğunu ileri sürüyor.

Yaptırım listesinde kimler var, yaptırımlar neler?

İngiltere Başbakanı Boris Johnson, Çin'in yaptırım kararı aldığı kişilerin "dev insan hakları ihlallerine ışık tuttuklarını" söyleyerek Pekin yönetimine tepki gösterdi.

Johnson Twitter mesajında "İhlallere karşı çıkmak temel bir haktır" diyerek, Çin'in yaptırım uygulama kararı aldığı kişilerin kuvvetle yanında olduğunu söyledi.

Çin tarafından yaptırım listesine alınanlar arasında, İngiltere Parlamentosu'nun Çin Karma Komisyonu üyesi ve iktidardaki Muhafazakar Parti'nin de eski liderlerinden milletvekili Iain Duncan Smith, yine milletvekilleri Nusrat Ghani ve Tim Loughton ile Lordlar Kamarası üyeleri Barones Kennedy ve Lord Alton da var.

Listedeki diğer isimler ise Çin Araştırma Grubu'ndan Muhafazakar Parti'nin milletvekilleri Tom Tugendhat ve Neil O'Brien, Uygurlara karşı işlenen suçları soruşturan özel panelin başkanı hukukçu Geoffrey Nice ve Uygurlarla ilgili araştırmalar yapan Newcastle Üniversitesi öğretim üyesi Jo Smith Finley.

Pekin yönetimi bu kişilerin Çin, Hong Kong ve Macau topraklarına girmesini yasakladı. Bu kişilerin eğer varsa Çin'deki mal varlıklarına el konulacak. Çin kurumlarının ve vatandaşlarının bu kişilerle ilişki kurması yasaklandı.

İngiltere ve Çin'den karşılıklı tepkiler

Yaptırım listesindeki İngiltere Parlamentosu Dış İlişkiler Komisyonu Başkanı Tom Tugendhat BBC'ye yaptığı açıklamada, "Bunu Britanya demokrasisine doğrudan bir saldırı ve Britanya halkının onlar adına konuşmak üzere seçmiş olduğu beni susturma girişimi olarak görüyorum" dedi.

İngiltere Dışişleri Bakanı Dominic Raab ise "Eğer Pekin, Sincan'daki insan hakları ihlalleri iddialarını ikna edici bir şekilde yalanlamak istiyorsa Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri'nin denetlemeler yaparak gerçeği tespit etmesine izin vermelidir" diye konuştu.

Buna karşılık Çin de İngiltere'yi yaptırımlarla uluslararası hukuku ihlal etmekle suçluyor.

Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hua Çunying, İngiltere'nin yaptırımlarının "uluslararası hukukun ve uluslararası ilişkilerin yürütülmesindeki temel kuralların açık ihlali olduğunu, Çin'in içişlerine büyük bir müdahale anlamına geldiğini ve ikili ilişkilere büyük zarar verdiğini" söyledi.

Sözcü Hua Çunying daha sonra bir basın toplantısı düzenleyerek Çin'in "yalanlara dayalı" yaptırımlara karşı adım atarak "kendisini savunmaya mecbur kaldığını" kaydetti.

Çin'in misillemesi sürpriz değil

BBC Diplomasi Muhabiri James Landale'in yorumu

İngiltere, hafta başında Çin'e ilk kez yaptırım uygulama kararı aldığı andan itibaren Çin'den bir misilleme gelmesini bekliyordu.

Fakat bu açıklanan yaptırımların önemsiz olduğu anlamına gelmiyor. Bunlar İngiltere'nin Çin ile zaten sorunlu olan ilişkilerinin daha da bozulacağının işaretleri.

Bu önemli, çünkü hükümet Pekin ile ilişkilerinde bir denge tutturmak istiyor.

Hükümet son dış politika değerlendirmesinde Çin'in, İngiltere'nin ekonomik güvenliğine bir devletten gelen en büyük tehdidi oluşturduğu görüşüne yer vermişti.

Fakat aynı değerlendirmede iklim değişikliğiyle mücadele ve bio-çeşitliliğin korunması konularında Çin ile "olumlu bir ticaret ve yatırım ilişkisi ve işbirliği" arayışından da söz ediliyordu. Şimdi bu hayli zorlaşmış oldu.

Çin'in hedefi Boris Johnson

BBC Şanghay Muhabiri Robin Brant'ın yorumu

Çin, misilleme adımlarını atarken Başbakan Boris Johnson'a Çin'le ilgili tutumunu sertleştirme baskısı yapan kişileri hedef aldı.

Ayrıca Sincan'da olanları "soykırım" olarak tanımlayanlar da hedef oldu.

Aslında ilan edilen yaptırımlar sembolik. Bu kişilerin ve mensupları oldukları kuruluşların Çin şirketleriyle iş yapıyor olması ya da orada bir mal varlıkları olması ihtimali çok düşük.

Ama Neil O'Brien gibi birini bu listeye koymak doğrudan başbakanı hedef almak demek çünkü O'Brien hükümetin dış politikasının belirlenmesinde çok önemli bir rol oynuyor.

Yaptırım listesinde Essex Court Chambers adlı serbest hukukçulardan oluşan bir büronun da, Uygurlara yönelik hak ihlallerini ele aldıkları uzmanlık raporu nedeniyle yer alması, Çin'in bağımsız yargı kavramına yaklaşımını, bir başka deyişle inançsızlığını sergiliyor.