Covid-19 aşılarının alerjik reaksiyonları hakkında bilinmesi gerekenler

Pfizer-BioNTech ve Moderna'nın aşılama çalışmalarına katılan birçok kişi, enjeksiyon bölgesinde ateş, baş ağrısı ve ağrı yaşadı. Bu yan etkiler genellikle hızla kaybolurken, aşılara karşı yaklaşık 10 kişi ciddi alerjik reaksiyonlar gösterdi. Bloomberg'ten John Lauerman hazırladığı derleme, geçmiş araştırmalardan günümüze ışık tutarken, aşıların hangi durumlarda tepki göstediğini anlatıyor. 

İşte 6 maddede aşıların alerjik reaksiyonları hakkında bilinmesi gerekenler:

1. Anafilaksi (Aşırı duyarlılık) nedir?

İnsan vücudu, antikor adı verilen koruyucu proteinler üreterek, enfeksiyonlara karşı çeşitli mekanizmalar yoluyla savaşır. Herhangi bir çatışmada olduğu gibi, bazen bir enfeksiyona karşı yapılan müdahale kendisine de zarar verebilir. Nadir durumlarda, anafilaksi (aşırı duyarlılık) adı verilen ciddi bir alerjik reaksiyonda dokularda kaçak iltihaplanma ve şişme meydana gelebilir. ABD'deki insanların yüzde 5'i çeşitli maddelere bu şekilde bir tepki gösterdi. Örneğin, nadir olsa da kişinin hava yolu şişmesi hastanın ölmesine neden olabilir. ABD ve İngiltere anafilaksi ölümlerinin en yaygın nedeni ilaç reaksiyonları olsa da, böcek sokmaları ve yiyecekler de bu durumu alerjik şekilde tetikleyebilir.

2. Covid-19 aşıları vakaları nerede tetikledi?

Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri'nin (CDC) 19 Aralık tarihli bir sunumu, İngiltere'de Pfizer-BioNTech aşısıyla ilişkili iki anafilaksi vakasına ve ABD'deki altı anafilaksi vakasına atıfta bulundu. Alaska'da aşı olan bir sağlık çalışanı bir gecede hastaneye kaldırılmak zorunda kaldı. Jerusalem Post gazetesine göre, ayın ilerleyen saatlerinde, Pfizer-BioNTech aşısını uygulayan İsrail'de, bir kişi aşı olduktan bir saat sonra anafilaktik şok yaşadı. Gazete, hastanın penisiline de daha önceden tepki gösterdiğini aktardı. Boston'da kabuklu deniz ürünleri alerjisi olan bir doktor, Moderna'nın aşısına karşı anafilaktik reaksiyon gösterdiğini bildirdi. Tepkilerden hiçbiri ölümle sonuçlanmadı.

3. Anafilaksi daha önce aşılara bağlanmış mı?

Evet. Journal of Allergy and Clinical Immunology'de 2016'da yayınlanan bir araştırmaya göre, 25.173.965 doz aşılamadan sonra yaklaşık 1.31'lik bir oran olan 33 doğrulanmış aşı ile tetiklenen anafilaksi vakası bulundu. Yaklaşık 3 milyon doz Pfizer ve Moderna aşılarının uygulanmasına bağlı bilinen vakaların oranı, söz konusu olayın iki katından fazla, ancak yine de çok düşük.

4. Risk ne kadar sürer?

Genellikle uzun sürmez. St. Louis'deki Washington Üniversitesi'nde bir ilaç geliştirme uzmanı ve rektör yardımcısı olan Michael Kinch, anafilaktik reaksiyonların normalde belirli bir maddeye maruz kaldıktan sonra dakikalar ila saatler içinde meydana geldiğini söyledi. 2016 çalışmasında 29 vakada anafilaksi semptomlarının ortaya çıkma süreleri, "8 vakadan 30 dakika içinde, farklı bir 8 vakada 90 dakika içinde, 10 vakada 2 ila 4 saat içinde, 2 vakada 4 ila 8 saat içerisinde 1 vakada ise ertesi gün" şeklinde kaydedildi.

5. Risk konusunda ne yapılıyor?

İngiltere ve ABD, bir Covid-19 aşısının herhangi bir bileşenine alerjisi olan kişilere aşı yaptırmamalarını tavsiye etti. Anafilaksi, bağışıklık reaksiyonlarını yavaşlatan veya durduran Mylan NV'nin Epi-Pen'i gibi antihistaminikler ve adrenalin enjektörleri ile hızlı bir şekilde önlenebilir. Bu yüzden aşı yapan sağlık çalışanları bu tür maddeleri hazırda tutmaktadır. Bu tedaviler aşıların yararlı etkilerini ortadan kaldırmaz. ABD'de sağlık çalışanları, aşı uygulanan herkesi enjeksiyondan sonra en az 15 dakika boyunca reaksiyon belirtilerini izlemek için gözlemliyor. CDC'ye göre, ilk doz aşıya tepki gösteren kişiler ikinci aşıyı olmamalıdır.

6. Aşılamada tepkilere neyin sebep olduğunu biliyor muyuz?

Bu sorunun cevabı net değil. Scripps Research Translational Institute'un yöneticisi Eric Topol'a göre, önde gelen iki aday, birçok gıdada, kozmetikte ve ilaçta bulunan bir kimyasal olan polietilen glikol ve aşılarda genetik bir bileşen olan haberci RNA'yı kapsülleyen lipid nanopartiküllerdir . Polietilen glikol daha önce bir avuç anafilaksi vakasıyla ilişkilendirilmişti. Topol, Covid-19 aşılarını şimdi olduğundan daha güvenli hale getirmenin mümkün olabileceğini söyledi. Alerjik olmayan diğer ciddi yan etkiler ortaya çıkarsa, "bunlar da muhtemelen oldukça nadirdir ve aşılamanın net faydası çok büyük ölçüde olumludur" dedi.