Covid-19: Oxford/AstraZeneca koronavirüs aşısının etki oranı neden sorgulanıyor?

İngiltere'de Oxford Üniversitesi ile AstraZeneca'nın geliştirdiği koronavirüs aşısının denemelerinden ortalama yüzde 70 başarılı sonuç alındığı açıklamasının ardından denemelerle ilgili veriler sorgulanmaya devam ediyor.

Pfizer/BioNTech ve Moderna'nın ürettiği ve yüzde 95 etkili oldukları açıklanan mRNA tarzı aşılara kıyasla Oxford aşısının daha ucuz olacağı ve aşırı soğuk depolama ihtiyacı olmadığı için dağıtımının daha kolay olacağına dair umutlar dile getirilmişti.

Ancak İngiltere ve ABD merkezli birçok medya kuruluşu, Oxford aşısının verileriyle ilgili sorunlar olduğunu ifade etti.

Dile getirilen sorunlar aşının güvenli oluşuyla ilgili değil, ne kadar etkili olduğuyla ilgili.

Oxford aşısının etkisiyle ilgili üç farklı oran, genel etki oranı yüzde 70'in yanı sıra yüzde 62 ve yüzde 90 oranları ifade edildi.

Bunun nedeni ise denemelerde yanlışlıkla farklı dozların kullanılmasıydı.

İngiltere'de 3000'e yakın gönüllü deneklere yanlışlıkla olması gerekenin yarısı düzeyinde dozlar uygulandı. Ancak bu "yanlış" uygulamanın yüzde 90 ile daha etkili sonuç verdiği görüldü.

Brezilya ve İngiltere'deki çoğu denemede ise etki oranı yüzde 62 oldu.

AstraZeneca Ar-Ge sorumlusu Mene Pangalos, düşük dozlu denemeye katılanların tümünün 55 yaş altında olduğunu açıkladı. Bu nedenle aşının düşük dozdaki daha yüksek etki oranının katılımcıların daha genç olmasından kaynaklanabileceği ifade ediliyor.

AstraZeneca, perşembe günü yaptığı açıklamada düşük dozlu denemelerin yeniden yapılacağını kaydetti. Bunun İngiltere ve Avrupa'da aşının onaylanması ve dağıtımı sürecini etkilemeyeceği ifade edildi.

Bu gelişmeler AstraZeneca hisselerinin düşmesine neden oldu.

HATA NASIL OLDU?

Aşının bazı dozları planlanandan daha düşüktü ve bağışıklık sağlayacak daha az madde içeriyordu.

İki doz halinde uygulanan aşının ikinci dozu ilkinden bir ay sonra uygulanıyor.

Deneklerin çoğuna doğru dozda aşı uygulanırken bazılarına ilk dozda düşük içerikli aşı uygulandı.

Aşı denemelerini denetleyen kuruluşlar bu hata konusunda daha önce uyarılmış ve denemelerin devam etmesi kararı alınmıştı.

SONUÇ NE OLDU?

Yaklaşık 3.000 deneğe ilk aşamada yarım doz, ikincide tam doz verildi ve bunun yüzde 90 ile daha etkili olduğu görüldü.

9.000 gönüllünün olduğu ikinci gruba ise bir ay arayla iki tam doz uygulandı ve burada da etki oranının yüzde 62 olduğu kaydedildi.

AstraZeneca bu oranları yayınladı ve aşının ortalama etki oranının yüzde 70 olduğunu açıkladı. Bu sonuç bazı uzmanlarda kafa karışıklığı yarattı.

Bağışıklık uzmanı ve Chatham House düşünce kuruluşunun küresel sağlık programı sorumlusu Prof. David Salisbury bu durumu, "İki faklı dozun kullanıldığı iki araştırmadan bir ortalama çıkarıyorsunuz ve bu iki grubu da temsil etmiyor. Birçok kişi bunu sorunlu buluyor" sözleriyle açıkladı.

AstraZeneca, verilerin tam ve nihai veriler olmadığını kaydetti. Pfizer/BioNTech ve Moderna aşıları için de aynı durum söz konusu.

Tüm deneme sonuçlarının tıp dergilerinde kapsamlı olarak yayımlanması ve uzmanların değerlendirmesine açık hale gelmesi gerekiyor.

Aşıları onaylayan kurumların bu verileri değerlendirerek acil kullanım izni için onay vermesi gerekiyor. Bu aşamadan sonra ülkelerde aşılama çalışmaları başlayabilecek.