Doğu'ya yatırım durdu

2014’te teşvik belgesine bağlanan, yatırım tutarı yüzde 36 düşüşle 61 milyar 779 milyon TL’ye inerken, öngörülen istihdam yüzde 25 düşüşle 143 bin 763 kişiye geriledi. Enflasyonla ilişkilendirildiğinde yatırım tutarındaki reel düşüş yüzde 46’yı buldu. 2013’te alınan 4 bin 927 yatırım teşvik belgesine karşın, bu sayı 2014’te 4 bin 62’de kaldı.
En geri kalmış 15 Doğu ve Güneydoğu ilini kapsayan 6. Bölgede yatırım tutarı reel bazda yüzde 53.5 geriledi. Bölgenin yatırımlardaki payı yüzde 6.9’a düştü. Kars ile Ardahan’ı Diyarbakır ile Hakkari’yi yatırımda aynı kefeye koyan AKP hükümeti bu illerde yatırım çekmede sınıfta kaldı. AKP’nin 2012’de büyük iddialarla uygulamaya koyduğu yeni teşvik sisteminin yıldızı olacağı öne sürülen Ağrı, Ardahan, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Hakkari, Iğdır, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak ve Van’ı kapsayan 6. Bölge’ye yönelik yatırım sayısı yüzde 27.4 azılışla 635’ten 461’e, yatırım tutarı yüzde 44.5 azalarak 7.6 milyar liradan 4.2 milyara, yaratılacak istihdam da yüzde 41 azalışla 34 bin 718’den 20 bin 499’a geriledi.
CHP Milletvekili Umut Oran ve Doğu ve Güneydoğu’daki sanayicilerin verdiği bilgilerden derlenen verilere göre teşviğe bağlanan yatırımların acı tablosu şöyle:
* En dramatik düşüşlerden biri Ardahan’da yaşandı. Ardahan’da 2013’te 37 milyon TL’lik yatırıma karşılık 200 kişilik istihdam sağlanırken 2014’te yatırım miktarı yüzde 86.4 gerileyerek 2 milyon TL’ye gerilerken istihdam ise yüzde 100’lük gerileme ile sıfıra indi.
* Hakkari’de 2013’te verilen teşvik belgelerine bağlı olarak 94 milyon TL yatırımla 400 kişilik istihdam sağlanırken 2014’te yatırım tutarı yüzde 90 düşüşle 10 milyon TL’ye inerken istihdam da yüzde 91.3 düşüşle 35 kişiye düştü.
* 2011’de ard arda iki büyük depremle sarsılan Van’da ise 2013’te 46 yatırım teşvik belge sayısı 2014’te yüzde 46 düşerken 2013’te 343 milyon TL olan yatırım miktarı yüzde 63 düşüşle 127 milyon TL’ye geriledi. İstihdam sayısı da 1730 kişiden 532 kişiye düştü.
* 5. Bölgede yer alan Tunceli’de 2013’te 26 milyon TL yatırımla 206 kişiye istihdam sağlanırken geçen yıl yatırım tutarı yüzde 78 düşerken istihdam sayısı da yüzde 100 geriledi.
* Teşviğe bağlanan yatırım tutarı Ankara, Antalya, Bursa, Eskişehir, İstanbul, İzmir, Kocaeli ve Muğla’dan oluşan en gelişmiş 8 ili kapsayan 1. Bölge’de ise yüzde 26.8’le görece en düşük reel düşüşü kaydetti. En gelişmiş illerin yatırımlardaki payı yüzde 31’den yüzde 42’ye çıktı. Buna göre gelişmişlik düzeyinde diğer 73 ilin kat kat önünde bulunan 8 il, ülkedeki tüm yatırımların yarıya yakınını çekmeye devam ediyor.

Yol yok, işçi yok yatırım niye gelsin

Ardahan Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Başkanı Çetin Demirci teşviklerin Ardahan’da işe yaramadığını kaydederek, “Gelişmiş il ile Ardahan’a aynı teşvik verilirse ben olsam ben de buraya gelip yatırım yapmam. Bu il hammadde kaynaklarına uzak, yollara uzak. Yatırım yapılsa çalıştırılacak işçi bulmak zor. Son 23 yılda ildeki nüfus 187 binden 102 bine düştü. Bölgemizde sanayi işletmesi yok. 500 kişiye mektup gönderdik Gelin buraya yatırım yapın diye. Bu bölgenin iş insanı gelmezse hiç kimse gelmez. Bölgelere göre değil şehrin durumuna göre teşvik verilmeli” dedi.

Bölge insanından başka kimse gelmiyor
Van Ticaret ve Sanayi Odası Necdet Takva 2013’ün ikinci çeyreğinden sonra bölgeye gelen yatırımlarda ciddi ivme kaybı yaşandığını anlatarak, seçimlerin olması, çözüm sürecinin nihayete ermemesi nedeniyle iş dünyasının temkinli hareket ettiğini ifade etti. Özellikle Van’ın yaşadığı iki büyük depremden sonra ilde yatırımların durma noktasına geldiğini, bazı firmaların kapandığını vurgulayan Takva, “İnsanlar bu dönemde çok borçlandı. Deprem nedeiyle ödenmesi erkelenen TOKİ ve kurumlar vergisi borçları ödemeleri yakında başlıyor. Gelir ve Kurumlar vergisinde yaklaşık 650 milyon TL’lik borç var. Bu yeni yatırım planlarını olumsuz etkiliyor. Buraya Batıdan gelip yatırım yapan zaten yok. Bölge insanında da borçlar nedeniyle para yok” dedi. Sadece politik tedbirlerle sorunların ortadan kalkmayacağını işin ekononomik ayağına da ağırlık verilmesi gerektiğine işaret eden Takva, “Bölgeye yatırım gelmesi için yakın pazarlara erişimimiz sağlanmalı, Bölgedeki enerji ulaşım altyapısı güçlendirilmeli. Şu anda bölgedeki yatırımların tamamı buralı insanların yatırımlarıdır. Biz daha çok üretim ve istihdama dönük yatırım bekliyoruz. Teşviklerde daha yerel yaklaşımlara ihtiyaç var” diye konuştu.