Dondurucu kış kapıda

Türkiye ile Rusya arasındaki uçak düşürme krizi ekonomide gün geçtikçe büyüyor. Bu süreçte Türkiye’den gönderilen yaş meyze-sebzeler ambargo yedi, Rus turistlerin Türkiye’ye gitmemesi istendi. Tüm bu ekonomik yaptırımların yanında özellikle kış aylarında bulunan Türkiye için hayati önem taşıyan doğalgaz konusu da gündemin en önemli maddelerinden biri oldu. Türk Akımı’nın kaderinin belirsiz oluşu, Ruslar tarafından yapılacak Akkuyu Nükleer Santralı’nın durdurulduğuna yönelik iddialar ve BOTAŞ’ın bazı büyük santralların gaz çekiş miktarlarını yarı yarıya düşürmesi doğalgaza yönelik kaygıları arttırdı. Tam da bu dönemde Türkiye’nin gaz sancısı” haline gelen enerji krizinde akıllara gelen sorulara yanıt bulmaya çalıştık:

1 Yurttaşı soğuk bir kış bekliyor mu?

Rus yetkililerinin doğalgazın vanasını kapatma yönündeki üstü kapalı tehditleri “soğuk bir kış kapıda” tedirginliğini yarattı. Rusya vanaları kaparsa, Türkiye kelimenin tam anlamıyla felce uğrayabilir. Bunun nedeni de Rusya’ya olan enerji bağımlılığı. Kısa vadede Rusya’dan alınan gaz başka bir ülkeden alınacak gazla ikame edilemeyecek.

2 Türkiye gazı nereden alıyor?

Türkiye, doğalgazın yarısını Rusya’dan (yüzde 54.7) alıyor. Gaz alınan diğer ülkeler İran, Azerbaycan, Cezayir ve Nijerya olarak sıralanıyor. BOTAŞ, günlük talebi karşılamak için Batı Hattı’ndan 48 ve Mavi Akım’dan da aldığı 51 milyon metreküp doğalgazı ulusal şebekeye veriyor. İran’dan ise günlük 28,5 milyon metreküp doğalgaz çekiliyor. Marmara LNG 22, İzmir LNG 16.2 ve yeraltı deposundan da 20 milyon metreküp olmak üzere günlük 200 milyon metreküp doğalgaz tüketime sunuluyor.

3 Alınan doğalgaz nerelerde kullanılıyor?

Türkiye’de tüketilen doğalgazın yaklaşık yüzde 50’si elektirik üretiminde, dörtte biri de sanayide kullanılıyor. Yüzde 20’si ise evleri ısıtıyor. Doğalgazı en fazla tüketen il İstanbul. Yıllık tüketimi 8.3 milyar m3. Daha sonra 5 milyar m3 tüketimle İzmir, 4.3 milyar m3 tüketimle Bursa, 3.8 milyar m3 tüketimle Kocaeli ve 3.4 milyar m3 tüketimle Ankara geliyor.

Türkiye’ye B planı şart

4 Türkiye Rusya’dan alınan doğalgaz karşılığında ne kadar para ödüyor?

2014’te Rusya’ya ödenen enerji faturası 16.5 milyar dolar idi. 2013’te bu rakam 17.1 milyar dolar, 2012’de 19 milyar dolar, 2011’de 16.8 milyar dolar, 2010’da 16 milyar dolar, 2009’da 14.7 milyar dolar ve 2008’de 22.7 milyar dolar oldu.

5 Rusya Türkiye’nin gazını keser mi?

İki ülke arasındaki ilişkiler her ne kadar gerilse de birbirinden vazgeçemeyecek siyasi partnerler. Türkiye’nin en fazla ithalat yaptığı ülke Rusya. Rusya’nın devlet enerji şirketi Gazprom’un en büyük müşterisi BOTAŞ. 2014’te Gazprom’un toplam 159.4 bcm’lik gaz ihracatında Türkiye 27.3 bcm ile yüzde 17’lik bir paya sahip. Petrol fiyatlarının düşüşüyle zor günler geçiren Rusya ekonomisi Türkiye gibi bir müşteriyi kaybetmek istemeyebilir. Buna rağmen Türkiye’nin her koşulda bir B planının olması gerekiyor.

İstanbul için felaket

6 Rusya gazı vermezse hangi bölgeler etkilenir?

Doğalgazda herhangi bir depolama yok o nedenle Rus gazının tüketildiği illeri belirlemek zor. Batı hattı (Marmara) ve Mavi Akım (Karadeniz) Rusya’dan alınan gazların giriş yerleri ve bu bölgelerde Rus gazını tüketiyor. Aynı zamanda Rusya Batı Hattını keserse Marmara ve İstanbul için felaket olur. Çünkü Türkiye içinde Doğu’dan gelen gazı İstanbul’a ulaştıracak bir hat yok. Yani Azerbaycan ve İran’dan alınan gazın Marmara’ya ulaştırılması mümkün değil. Marmara’daki konutlara ve sanayi tesislerine Ukrayna üzerinden gelen Batı Hattı gaz veriyor.

ELEKTRİK PAHALANIR

7 Gaz olmazsa elektrikler kesilir mi?

Rus doğalgazının tamamen kesilmesi durumunda ilk etapta bazı doğalgaz santralleri devre dışı kalabilir, elektrik üretim kapasitesinin düşmesine bağlı olarak elektrik fiyatları yükselebilir, yükselen fiyat karşısında daha az verimli doğalgaz santralları devreye girebilir. Yerel dağıtım şebekesinde baraj ve trafo yetersizliği gibi sorunlar yaşanabilir.

AZERİ GAZI KURTARMAZ

8 Akış kesilirse enerji alternatifleri neler olur?

Türkiye’nin yapacağı bir şey yok. Rusya’ya bağımlılık yüzde 55 civarında. Bu denli büyük bir boşluğu doldurmak zor. Katar ile imzalanan doğalgaz anlaşması daha pahalıya mal olacak. Azeri gazı Türkiye’yi kurtarmayacak. TANAP, Türkiye’ye 6 milyar m3 doğalgaz getirecek. İran gazı da hem pahalı hem de yetersiz iken Irak Kürt gazının ise siyasi riskleri bulunuyor.

EN EKONOMİK ÇÖZÜM

9 İsrail gazı bir çözüm olur mu?

Doğu Akdeniz gaz rezervleri, pek çok enerji devinin iştahını kabartırken, İsrail ve Kıbrıs açıklarından elde edilen gazın önce Türkiye pazarına ulaşması, Türkiye üzerinden de Avrupa’ya taşınması en ekonomik çözüm olarak öne çıkıyor. Söz konusu boru hattının gerçekleşmesinin önünde Noble ve Delek enerji şirketlerine yönelik kartel iddiaları ve yatırım maliyetinin artması gibi iki engel bulunuyor. Öte yandan İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun İsrail’in Türkiye ile doğalgaz satışı konusunda Ankara ile görüşme halinde olduğunu söylemesi gözleri bu yöne çevirdi. Bu hattın devreye girmesi için İsrail ile olan diplomatik sorunların çözülmesi şart.