‘Dünya sistemi’ teorisyeniydi

Özellikle Karl Marx ile Fransız tarihçi Fernand Braudel ve Frantz Fanon’dan çok etkilendiğini her fırsatta belirten sosyoloğa göre aslında hep “tek bir dünya” vardır; 16. yüzyıldan bu yana işbölümü yaparak varlığını sürdüren, “sonsuz sermaye birikimi” olan tek bir dünya. Dolayısıyla “Üçüncü Dünya” gibi adlandırmalara itibar etmezdi.

Küresel eşitsizlik doğuran dünyanın sorunlarına ilgisi aslında Hindistan’la başladı. Oradaki sömürgeci karşıtı mücadelelerden çok etkilendiğini belirtir kimi konuşmalarında. Bu ilgi Afrika’ya yönelmesine de yol açacaktır. Gana ile Fildişi Sahili’ndeki milliyetçi hareketlere gönüllü katılımları tezinin konusu yapar, örneğin.

Afrika’dan dünyaya bakmak
Afrika’ya olan ilgisi büyüktü, - 1973’te Afrika Çalışmaları Birliği’nin Başkanı’ydı - bu kıtaya yönelik çalışmaları sayesinde ulusal kurtuluş hareketleri, merkez ile çevre ilişkileri, Avrupa merkezciliği gibi konularda araştırmalar yapmaya yönelmiştir. Sıkı bir barış yanlısı oluşu, Vietnam Savaşı protestolarına verdiği destekten çok sonra da, çatışmalı bölgelerde halkların barışını savunmasından bellidir.

Marx’tan etkilenmiştir kuşkusuz ama onu eksik bulduğu da bilinir. Bu eksikliği, büyük hayranı olduğu Braduel’in temsil ettiği Annales Ekolü’nün yapısalcı teorileriyle gidermeye çalıştığını iddia etti. Aklımda, Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra “dağılan liberalizmdir” dediği kalmış. Leninizmi de liberalizmin bir türevi gördüğü anımsanırsa bu cümleden ne demek istediği anlaşılabilir.
Kuşkusuz çok tartışmalı da olsa önemli görüşler ortaya attı Wallerstein. Eksik de bulsa, o eksikliği anti Marksist sayılabilecek tezlerle gidermeye de kalksa, Wallerstein’in reddetmediği bir şey vardı ki o da “sınıf gerçeği”ydi. Ancak “emek sermaye çelişkisi” gibi Marksizmin en önemli tezlerinden birini “temel çelişki” olarak kabul etmemesi, sınıf mücadelesinde farklı yöntemlerle buluşturdu Wallerstein’ı.
Kapitalizmin sonunun 2008 Krizi’yle geldiğini ilan eden Wallerstein, artık başka bir sisteme girmek üzere olduğumuzu belirtmişti.
Karmakarışık, içinden çıkılmaz bir sisteme yani.
Göremeden öldü.