Franziska Biermann'dan 'Bay Tilki' dizisi

Bir acayip tilki

Yetişkin, çocuk edebiyatı ve sanat alanlarında Türkiye’den, dünyadan seçkin yapıtları okurla buluşturmayı hedefleyen hep kitap, yayıncılık dünyasının deneyimli isimleri tarafından kurulmuş.  Yayınevinin adının küçük harflerden oluştuğuna bakmayın, onlar nitelikli, büyük işler yapacak bir takım. Deniz Yüce Başarır, Kenan Kocatürk ve Emrah Özpirinçci’nin yola çıktığı yenilikçi anlayışı, bastıkları kitaplarda gözlemliyorsunuz. Çocuk edebiyatının deneyimli editörlerinden Ebru Akkaş Kuseyri’nin de katılmasıyla birlikte hep kitap, çocuk edebiyatı okyanusuna yelken açmış. Yayınevinin ilk çocuk kitaplarından olan Bay Tilki dizisini mercek altına alalım, bakalım neler göreceğiz.

 
TUTUKLANAN TİLKİ
Küçük Bay Tilki, kitaplarla beslenen biri. Harflerin, cümlelerin üstüne bir tutam tuz ile biraz karabiber serptiniz mi, kitaptan daha lezzetli bir yiyecek yok onun için. Bu tutkusuyla yalnızca kültür gereksinimini değil, açlığını da gideriyor. Günde en az üç öğün yemesi gerek; kitaplar pahalı olduğu için bu harcamaya uzun süre dayanması olanaksız. Üstelik, açlığı gittikçe artıyor. Bir kütüphaneye gidip gelmeye başlıyor bizim Tilki. Ama o da ne! Kitapların kemirilmesiyle ilgili yakınmalar artmaya başlıyor kütüphanede. Kütüphaneci, Bay Tilki’yi izlemeye koyuluyor. Beslenme kaynağından uzaklaşmak zorunda kalan, kitap yiyicisi zavallı Tilki, broşür ve kullanım kılavuzu gibi niteliksiz ürünleri de yemeye başlayınca sindirim sistemi bozuluyor; yetersiz beslenme yüzünden kürkü bile parıltısını yitiriyor. Sindirilememiş atıkları, kitabın resimlerinde de görüyoruz. Kendine yiyecek bulabilmek için kitabevine giren Tilki’yi kitapları çaldığı için tutukluyorlar, cezası çok ağır: Okuma yasağı! Küçük Bay Tilki’nin gardiyandan kalem ile kâğıt istemesinden sonra hikâye daha da heyecanlı bir rotaya evriliyor. Kitapla beslenen Bay Tilki, edebiyat dünyasına nasıl hizmet edecek, okuyun öğrenin! Ben söylemem! 
Açlık kavramı ile kitap okuma kavramını yan yana koyarak bedensel ve zihinsel beslenme arasında metaforik bağ kuran, çocuk okura düş kurma, yeni keşifler yapma olanağını tanıyan, resim ve tasarım gibi uyaranları başarıyla kullanan Alman yazar ve çizer Franziska Bierman; çocuğun duygusal deneyimlerini, çevresiyle ilişkilerini iyi biliyor. Bierman, hem söz hem resimle anlattığı bu düşündürücü hikâyede, duvar kâğıtları, masa örtüleri, kanepe örtüleri, arka plandaki fotoğraflar ve birçok alanda baskı tekniğini de uygulamış, tasarımı cesurca bir kolajla oluşturmuş, farklı tipografik kombinasyonlarla metni daha da ilgi çekici biçime dönüştürmüş. Güçlü siyah hatlarla çizdiği resimlerde karakterleri öne çıkarmış; resimlerdeki doku ve boşluklarla da, düşünme alanlarını oluşturmak için okura fırsat vermiş. Kapak resminde kitabı yemek tabağına koyarak tilki karakterinin açlığını vurgulamış.
 
BAY TİLKİ VE KIRMIZI İP
İki kitabın da çevirisini başarıyla yapan Süheyla Kaya’nın masasında tuz ve karabiberin eksik olmadığı anlaşılıyor! Bay Tilki dizisinin ikinci kitabı Bay Tilki ve Kırmızı İp, ilk kitabın bittiği noktada başlıyor. Bay Tilki artık dünya çapında tanınan bir yazar olmuştur. Kitapları yüzlerce dile çevrilir. İstediği kadar kitap alabilmek için parası vardır artık. Arkadaşı ve yayıncısı Bay Schultz da bu durumdan çok memnundur. Günlerden bir gün dehşet verici bir olay yaşanır, Tilki’nin kitap yazmak için ihtiyaç duyarak biriktirdiği taze fikir ve düşüncelerini depoladığı bodruma hırsız girer. Bay Tilki’nin derdini polis şefine anlatması çok zor olacaktır. Çünkü polis, onun biriktirdiklerini oldukça değersiz bulmuş, hırsızı yakalamak için bir neden görememiştir. Yazar ve yayıncısı hırsızı birlikte yakalamak zorundadır. Hırsızın kim olduğunu elbette söylemeyeceğim!
Okurun (kaç yaşında olursa olsun), isteyerek ve zevkle okuduğu, metinle iletişimini sağlayacak kitaplar onun duygu ve düşünce dünyasına katkı sağlar, okuma deneyimini zenginleştirir. Bay Tilki dizisi, böyle kitaplardan oluşuyor. Bu dizi, yetişkin dünyasının bakış açısıyla biçimlendirilmemiş, çocuğa görelik öncelenmiş. Yenilik arayışındaki bu çalışmada “Kitap” nesnesi ve insan arasında kurulan ilişki, tuhaf durumlarla, olağanüstü bir dünya yaratılarak sunulmuş. Çocuğun kitapla kuracağı ilişkide ciltlemenin de etkisi olduğunu iyi bilen yayınevi sert kapak kullanarak, estetik, dağılmadan okunabilecek, çocuğun kitaplığında uzun süre kalabilecek, okuma sevgisini perçinleyecek dayanıklı bir cilt yapmış.
 
YAZARLIKLA İLGİLİ İPUÇLARI
Bay Tilki’nin yeni kitaplar yazabilmek için sürekli gözlem yapması, koklaması, takip etmesi,  yeni fikirlerini evinin bodrumunda depolaması, defterine notlar alması, minik okurlara yazarlıkla ilgili önemli ipuçları veriyor. Tilki’den çaldığı fikirlerle kitap yazmak isteyen karakterin yaşadıkları da, metnin çocuk okurların düşünce evreninde ulaşmak istediği noktaya başarıyla varmasını sağlıyor. İntihal (aşırma) konusunu anlatan bir çocuk kitabıyla ilk kez karşılaşıyorum. Hikâyenin büyük bölümünün yer altında geçmesi, kanalizasyonun resimlenmesi de, fikir hırsızlığının yarattığı etkiyi güçlendiriyor.
İntihali bir çocuk kitabına konu etmek, yalın, basit bir dille, özgün bir biçimde sunabilmek her yazarın altından kalkabileceği bir yaklaşım değil. Karakterlerin eylemleri planlanırken, çocukların sınırlı deneyimi, sözcük dağarcığı, dikkat süreleri incelikle hesaplanarak metnin matematiği ortaya koyulmuş. .  Dilsel ve görsel metnin dokusuna sinen iletiler, çocuğun kitapla kuracağı iletişimi güçlendirecek, anlamlandıracak nitelikte.  Çocuk okurun sürekli değişen ilgisini kitaba yöneltebilmek açısından, içeriğin görsel metne başarıyla yansıtılması dikkat çekici. Sayfalarda yer alan öğelerin yapısal, estetik, kurgusal bütünlüğü, alımlama kolaylığı sağlıyor.
İncelikli esprilerle yoğrulmuş bu metni büyükler çocuklarına okumalı, paylaşmanın verdiği mutluluğu yaşamalı, yaşatmalı! Bir dilekle bitireyim yazımı. Bay Tilki bizi güldürmeye, heyecanlandırmaya, şaşırtmaya, mutlu etmeye devam etse, dizinin diğer kitapları da Türkçeye kazandırılsa…
 
Kitapsever Bay Tilki / Franziska Biermann / Çeviren: Süheyla Kaya / Hep Kitap / 2016 / 62 s. /8+

Bay Tilki İle Kırmızı İp / Franziska Biermann / Çeviren: Süheyla Kaya / Hep Kitap / 2016 / 62 s. /8+