Futbol ligleri hangi sistemle oynanıyor?

Önde gelen ve milyonlarca futbolseverin ilgisini çeken liglerde ülke federasyonları birçok farklı sistem uygularken Avrupa, bazı istisnalar olsa da, ağırlıklı olarak, şampiyonunu ve uluslararası organizasyonlara göndereceği takımları normal sezonun sonuçlarına göre belirliyor. Bazı Güney Amerika ülkelerinde ise bir yıl içinde iki sezon oynanıyor ve ligler bir yıl içinde iki şampiyon çıkartıyor. Üst düzey liglerde uygulanan sistemler şöyle:
 

Avrupa

Avrupa'da futbol, ağırlıklı olarak, piramit sistemi olarak adlandırılan, tüm takımların birbiriyle birer kez evinde birer kez de deplasmanda karşılaştıkları, çift devreli lig formatıyla oynanıyor. FIFA Dünya Sıralaması'nın ilk 10'unda yer alan Hollanda, İspanya, Almanya, İngiltere, İtalya, Portekiz ve Hırvatistan gibi birçok Avrupa ülkesi lig şampiyonunu bu sisteme göre belirliyor.

Hollanda'da, her ne kadar şampiyon normal sezonda elde edilen puanlara göre belirlense de, bir alt kümeye düşecek 3 takımdan 2'si play-off sistemiyle belli oluyor. 18 takımlı ligde son sırayı alan takım, bir alt lig olan Eerste Divisie'ye düşüyor ve bu takımın yerini alt ligi ilk sırada tamamlayan kulüp alıyor. 16 ve 17. olan takımlar ise, Eerste'yi liderin ardından ilk 8 sırada tamamlayan ekiplerle iki grup halinde play-off maçları oynuyor. Gruplarda birinci olan takımlar birinci ligde oynamaya hak kazanırken, diğer takımlar yoluna ikinci ligde devam ediyor.

Sisteme göre, Avrupa Ligi'nde oynayacak takımlar da play-off uygulamasına göre belirleniyor. Şampiyonlar Ligi'ne katılacak takımların Avrupa biletleri sabit tutulurken, Avrupa Ligi'nde mücadele edecek ekipler play-off sistemine göre seçiliyor.

FIFA'nın listesinde 37. sırada bulunan Belçika, şampiyonunun play-off sistemiyle belirlendiği nadir ülkeler arasında en güçlü lig olarak göze çarpıyor. Belçika'da ligin normal sezonunu ilk altı sırada bitiren takımlar şampiyonluk için play-off maçlarına çıkıyor. Takımlar, normal sezonda aldıkları puanların yarısını play-off'a taşıyor ve eğer varsa buçuklu puanları yukarı tamamlanıyor. Play-off sonunda puan eşitliği yaşanması halinde ise yukarı tamamlanan yarım puanlar geri alınıyor.

Yunanistan'da da, her ne kadar şampiyonu ve küme düşecek takımları belirlemek için olmasa da play-off sistemi kullanılıyor. Yunan ligini şampiyon alarak tamamlayan takım, Avrupa Şampiyonlar Ligi'ne katılmaya hak kazanıyor. Ligi şampiyonun ardından ilk 4 sırada tamamlayan takımlar ise aralarında play-off maçları oynuyor. Bu süreci ilk sırada tamamlayan takım Avrupa Şampiyonlar Ligi ön eleme turunun biletini alıyor, play-off finalinin diğer takımıyla Yunanistan Kupası'nın sahibi ise Avrupa Ligi'ne katılım hakkını elde ediyor.

İsrail de, futbol federasyonunun 2008 yılında aldığı kararla lig statüsünü değiştirdi ve hem şampiyonu, hem de Avrupa'ya gidecek takımları belirlemek için play-off sistemini uygulamaya koydu. Karar uyarınca birinci ligdeki takım sayısı 16'ya çıkarıldı ve normal sezonu ilk 6 sırada tamamlayan takımların play-off maçları oynamaları öngörüldü. Buna göre play-off sürecini ilk sırada tamamlayan şampiyon kabul ediliyor ve Avrupa Şampiyonlar Ligi'ne katılım hakkını kazanıyor. 2 ve 3. olan takımlar ise Avrupa Ligi biletini alıyor.

Play-off sistemi İngiltere'de, ikinci lige denk gelen Championship'te de kullanılıyor. 24 takımlı ligde sezonu ilk iki sırada tamamlayan takımlar, doğrudan Premier League'e çıkıyor. Bu iki takımın ardındaki 4 takım ise çift ayaklı eleme usülü play-off maçları oynuyor. Play-off finalini kazanan ekip ise Premier League'e yükselen 3. takım oluyor.
 

Brezilya

Brezilya, Batı'nın, piramit lig olanak nitelenen yaygın düzenine yakın bir lig sistemi uyguluyor. Brezilya'da futbol, statü olarak birbirine benzeyen iki farklı piramitten oluşuyor. Sezon şampiyonu, 20 takımlı ulusal ligde, ekiplerin çift devreli karşılaşmaları sonucunda belirleniyor. Futbol, ulusal düzeyde, Campeonato Brasileiro Serie A (birinci lig), Campeonato Brasileiro Serie B (ikinci lig), Campeonato Brasileiro Serie C (üçüncü lig) ve Campeonato Brasileiro Serie D (dördüncü lig)olmak üzere 4 ligden oluşuyor.

Serie A'da sezonu son 4 sırada tamamlayan takımlar küme düşüyor. Aynı şekilde 20 takımla oynanan Serie B'de ise ilk 4 takım bir üst lige yükseliyor, son 4 takım ise bir alt lige indiriliyor. Serie C'de 20 takım, 5'erli 4 grupta mücadele ediyor, yarı finalistler bir üst lige çıkıyor. Gruplarını son sırada tamamlayan 4 takım ise Serie D'ye düşüyor. Küme düşmenin olmadığı Serie D'de ise 40 takım, yarı finale yükselme mücadelesi veriyor. Ulusal lig Mayıs ayında başlıyor ve Aralık'ta bitiyor.

Ulusal ligin haricinde her eyaletin kendi ligi bulunuyor. Bu liglerin idari işlerini, eyaletlerin kendi bünyelerinde oluşturduğu federasyonlar yürütüyor. Ulusal lige takım gönderen eyalet şampiyonaları, kendi federasyonlarının aldıkları kararlar doğrultusunda, Ocak-Şubat gibi başlıyor ve Nisan-Mayıs gibi sona eriyor.
 

Arjantin

Güney Amerika futbolunda yaygın olarak, ''Apertura'' (Açılış) ve ''Clausura'' (Kapanış) sistemi kullanılıyor. Avrupa'da en çok ilgi gören liglerden biri olarak kabul edilen Arjantin de bu sistemi kullanıyor. Apertura ve Clausura sistemine göre bir futbol sezonu ikiye ayrılıyor.
Arjantin Ligi'nde bir yılda 19'ar maçlık 2 sezon oynanıyor. Apertura ligi eylül-aralık, Clausura ligi şubat-haziran aylarında yapılıyor. Takımlar her iki ligde de birbirleriyle biri deplasmanda olmak üzere toplam 2 kez karşılaşıyor. Bu sistemin Avrupa'daki sistemlerden temel farkı bir yılda 2 şampiyon çıkarması.

Küme düşmenin hesaplanmasında durum biraz daha karmaşıklaşıyor. Küme düşecek takımlar belirlenirken son 3 yılın yani 6 sezonun sonuçlarına bakılıyor. Takımların bu 6 sezonda topladığı puan, oynadıkları maç sayısına bölünerek, ekiplerin ortalama puanları belirleniyor. Bu sistemde, Apertura ya da Clausura'yı şampiyon bitiren takım bile hesaplamaya dahil edilen diğer 5 sezonda kötü sonuçlar alması halinde küme düşebiliyor.

Arjantin'de son 3 yıldaki puan ortalamalarına göre 19 ve 20. sırada yer alan 2 takım doğrudan küme düşüyor. Sıralamada 17 ve 18. sıradaki takımlar ise ikinci ligi 3 ve 4. sırada bitiren takımlarla baraj maçı oynuyor. Baraj maçlarının ardından, müsabakalara katılan 4 takımdan 2'si birinci ligde yer alırken, kaybeden 2'si yoluna 2. ligde devam ediyor.