Gök Bilimciler, Samanyolu Galaksisi hakkında yeni bulgular keşfetti

webtekno.com'da yer alan habere göre, 20 yıllık verilere dayanan yeni bir çalışma, astronomların tüm bu enerjiyi anlamalarına yardımcı oluyor. Samanyolu’nun enerjisine dair ipuçları hakkında Wisconsin Wisconsin H-Alpha Mapper (WHAM) teleskobundan yıllardır gelen verileri inceleyen araştırmacılar, elde edilen sonuçları Science Advances dergisinde yayınladı.

Samanyolu’nun merkezinin yakınlarında bol miktarda iyonlaşmış hidrojen bulunuyor

Samanyolu’nun merkezinin yakınında bol miktarda hidrojen bulunuyor. Bu hidrojenin, galaktik merkezden gelen enerji ile iyonize olduğu biliniyor. WHAM teleskobuysa kırmızı görünen bu iyonize hidrojeni görmek için tasarlandı. Araştırmanın yazarlarından L. Matthew Haffner, iyonize gazı yeni şekillerde görebilmenin, tüm o gazı enerjilendirmeden sorumlu olabilecek kaynakları keşfetmeye yardımcı olabileceğini söylüyor.

Tüm bu hidrojenin bir enerji kaynağı tarafından sürekli iyonize olması ise WHAM verileri ile Samanyolu’nun merkezindeki enerji arasında bir bağlantı olduğunu gösteriyor. Gök bilimciler, bu iyonlaşma için gerekli enerji kaynağının yıldız oluşumu olduğunu düşünüyor.

GALAKSİNİN MERKEZİNDEN ÇIKINTI YAPAN İYONLAŞMIŞ BİR HİDROJEN KABARCIĞI KEŞFEDİLDİ

Çalışmada kullanılan veriler, Samanyolu boyunca iyonlaşmış hidrojen gözlemlerinden geldi. Astronomi Profesörü Bob Benjamin, verileri gözden geçirirken Samanyolu’nun tozlu merkezinden çıkıntı yapan, garip şekle sahip iyonlaşmış bir hidrojen kabarcığı keşfetti. 

Yapılan gözlemlerde disk, her zamanki kalın toz örtüsünde bir çıkıntı yapıyordu ve araştırmacılar bunun nadir bir fırsat olduğunu fark ettiler. Normalde ‘Tilted Disk’, galaksinin tozlu örtüsü nedeniyle yalnızca kızılötesi veya radyo dalgalarında görüntülenebilirken WHAM sayesinde bu çıkıntıyı optik ışıkta gözlemlemek mümkün hâle geldi.

SAMANYOLU’NUN MERKEZİ, DİĞER SARMAL GÖK ADALARIN GÖRÜNÜR IŞIK GÖZLEMLERİYLE KARŞILAŞTIRILDI

Bu durum, araştırmacıların Samanyolu’nun merkezini diğer sarmal gök adaların görünür ışık gözlemleriyle karşılaştırmasına imkân sağladı. Bulgular hakkında konuşan Haffner, “Bu ölçümleri optik ışıkta yapabilmek, Samanyolu’nun çekirdeğini diğer galaksilerle çok daha kolay bir şekilde karşılaştırmamızı sağladı” dedi.

Samanyolu’ndaki Sıcak İyonize Ortam’ı (WIM) oluşturan iyonize gazın mevcut birçok bilimsel modeli bulunuyor. Yeni araştırmadaysa baş yazar Dhanesh Krishnarao, Benjamin tarafından tespit edilen ‘Tilted Disk’ bölgesinde ne kadar iyonize gaz olması gerektiğini tahmin etmek için bu modellerden birini kullandı.

Ardından elde edilen tahminleri WHAM’ın ham verileriyle rafine ederek kabarcık yapısının üç boyutlu bir görüntüsünü elde etti. Daha sonrasında araştırmacılar, spektroskopi ile ne kadar azot ve oksijen bulunduğunu belirlediler ve bu da yapının genel bileşimine dair daha fazla ipucu verdi. Sonuçlar, ‘Tilted Disk’ özelliğindeki gazın %48’inin bilinmeyen bir enerji kaynağı tarafından iyonize olduğunu ortaya koydu.

SAMANYOLU DİĞER LINER SARMAL GÖK ADALARA BENZİYOR

Bu çalışmadan önce bilim insanları, merkezi bölgedeki nötr veya iyonlaşmamış gazı biliyorlardı. Şimdiyse iyonize olmuş gazı daha iyi anlıyorlar ve galaktik merkezden uzaklaştıkça değiştiğini biliyorlar. Bu bulgunun bu kadar kritik olmasının en önemli nedenlerinden biriyse ilk kez Samanyolu’nun LINER adı verilen diğer sarmal gök adalara benzediğini gösteriyor olması.

LINER’ler (Düşük iyonlu nükleer salınım çizgi bölgesi); O, O+, N+ ve S+ gibi zayıf iyonize veya nötr atomların varlığını gösteren spektral hat salınımlarıyla tanımlanan galaktik çekirdekler olarak biliniyor. Yakındaki gök adaların yaklaşık üçte birinin LINER olduğu tahmin ediliyor. Bu tür galaksiler, tek enerji kaynağı yıldız oluşumu olan gök adalardan çok daha parlak ve sıkışık olarak biliniyor.

BU KEŞİFTEN ÖNCE BİZE EN YAKIN LINER SPİRALİN ANDROMEDA GALAKSİSİ OLDUĞU DÜŞÜNÜLÜYORDU

Elde edilen bulgularla kendi Samanyolu galaksimizin de bir LINER galaksi olduğu bilindiğine göre araştırmacılar, artık bir LINER’i daha yakından inceleyebilir ve daha fazla detaya ulaşabilirler. WHAM tarafından yapılan bu keşiften önce Andromeda’nın bize en yakın LINER spirali olduğunu söyleyen Haffner, konu hakkında yaptığı açıklamada şunları söyledi:

“WHAM tarafından yapılan bu keşiften önce, Andromeda Galaksisi bize en yakın LINER spiraliydi. Ama hâlâ milyonlarca ışık yılı uzakta. Samanyolu’nun çekirdeği sadece on binlerce ışık yılı uzakta olduğundan, artık bir LINER bölgesini daha ayrıntılı olarak inceleyebiliriz. Bu yayılmış iyonize gazın incelenmesi, galaksimizin merkezindeki mevcut ve geçmiş ortam hakkında daha fazla bilgi edinmemize yardımcı olabilir.”

Tüm bu bulgulara rağmen hâlâ daha yanıtlanmayı bekleyen onlarca soru bulunuyor. Bu noktada Haffner, önümüzdeki birkaç yıl içinde WHAM’ın halefini inşa etmeyi planladıklarını, bu sayede çok daha detaylı incelemeler yapabileceklerini söylüyor.