Gün ışığı demansın da ilacı

Gün ışığının sirkadiyen ritmin güçlenmesinde büyük bir rolü olduğunu biliyoruz. Sirkadiyen ritim ise vücudumuzdaki hücrelerin yenilenmesi ve dolayısıyla vücudumuzun işleyişi için çok önemli. 24 saatlik bu biyolojik döngü, bedenimizin sindirim ve uyku gibi belirli aktivitelerini gece ve gündüze göre senkronize ediyor. Bu sistemin sürekliliğini ise başta belirttiğimiz gibi günışığına borçluyuz. Ancak yaşlı insanlar bir sorunla karşı karşıya.

Yaşlandıkça, göz lenslerimize perde düşmeye başlıyor, yani daha az ışık, retinadaki fotoreseptif hücrelere ulaşıyor. Gün ışığı, biyolojik ritmimizi dış zamana göre ayarlamaya yardımcı olduğu için de yaşlılık bu açıdan problem yaratıyor. Hele ki dışarıya nadiren çıkan ve güvende kalmaları için geceleri fazla ışığa maruz kalan bakımevi sakinleri için bu daha da büyük sorun.

New York’taki Işıklandırma Araştırma Merkezi’nden (LRC) Mariana Figueiro, “İnsanlar sürekli aynı ışığa maruz kaldığında, bedenleri gece ve gündüzün ne olduğunu bilmiyor” diyor. Bakımevinde yaşayan birçok yaşlı insan, geceleri uykusuzluk gündüzleri ise aşırı uykululuk ve bunlara bağlı olarak gerginlik ve sinirlilik halinde oluyor.

Önceki araştırmalar, gündüz saatlerinde ışık seviyelerinin artırılmasının, demanslı bakımevi sakinleri arasında bilişsel bozulma oranını azaltabileceğini göstermişti. Figueiro ve meslektaşları, demanslı bakımevi sakinlerinin çoğu zamanlarını ortak alanlarda otururken geçir diklerini düşünerek ışığı yukarı doğru yönlendiren bir ışık masası tasarladı. Söz konusu teknoloji, yaşlı insanların sirkadiyen ritimlerini güçlendirerek uykularını iyileştirmeye ve demans semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir.

ABD’deki sekiz bakım evine yerleştirilen bu masalar, sirkadiyen sistemini harekete geçirmek için yeterli mavi spektrumlu ışık içeren aydınlatma kutuları ve zemin lambalarıyla desteklendi. Dört hafta boyunca orta ila geç evre demansı olan 46 kişi tarafından kullanıldı.

Sakinlerin her sabah saat 06.00’ya kadar uyanmasından başlayarak normal ışıklar kullanıldı. Dört haftalık ek bir süre boyunca katılımcılar masayı, sirkadiyen sistemini harekete geçirmeyecek daha fazla sarı renk tonuyla daha kısık ışıklarla kullandılar.

Sarı veya normal ışıkla karşılaştırıldığında, mavi ışık müdahalesi, sakinlerin uyku kalitesini önemli ölçü de artırmış ve depresif semptomlar ile gerginliği azaltmıştı.

Yine de şüpheci yaklaşımlar var. İngiltere’deki Surrey Uyku Araştırma Merkezi Direktörü Derk-Jan Dijk, anketlerin demans hastaları değil de bakıcılar tarafından doldurulmasını bir sorun olarak görüyor. “Uyku kalitesi ve depresyon belirtilerinde belirgin gelişmeler olmasına rağmen, başkalarının adına gerginlik seviyelerinin doğru bir şekilde değerlendirilmesi zor olabilir” diyor.

Gün ışığına maruz kalmanın bu popülasyonda uykuyu iyileştirmek için önemli olabileceğine dair artan kanıtlar artarken, demans hastalarının uyku ve sirkadiyen ritimlerini iyileştirmek için yeni teknolojiler geliştiriliyor.