Hak ihlali kuyruğu: AİHM'nin önünde 56 bin başvuru bekliyor

Türkiye 2017 yılında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde (AİHM) hakkında en fazla dava başvurusu olan üçüncü ülke oldu. AİHM 2017’de toplam 1068 dava kararı açıkladı. Hakkında en fazla karar açıklanan ülke Rusya (305) oldu. Rusya’yı Türkiye (116), Ukrayna (87) ve Romanya (69) izledi.

AİHM’nin 2017 bilançosu Mahkeme Başkanı Guido Raimondi tarafından dün Strasbourg’da açıklandı. İstatistiklere göre, 1 Ocak 2018 itibarıyla AİHM gündeminde 47 Avrupa Konseyi üyesi ülkeden gelen toplam 56 bin 250 dava başvurusu bulunuyor. Deutsche Welle’nin haberine göre; hakkında en fazla dava başvurusu olan ülke Romanya. Bu ülkeye karşı başvuru sayısı 9 bin 920. Romanya’yı Rusya (7 bin 747), Türkiye (7 bin 518), Ukrayna (7 bin 112), İtalya (4 bin 665), Macaristan (3 bin 535), Azerbaycan (2 bin 27) ve Gürcistan (1924) izliyor. Romanya, Rusya, Türkiye ve Ukrayna AİHM’nin toplam iş yükünün yüzde 50’sinden fazlasını oluşturuyor. Türkiye’den gelen başvurular ise AİHM iş yükünün yüzde 13.3’üne eşit. Türkiye 2016 yılını da 12 bin 600 dava başvurusuyla Ukrayna’nın ardından ikinci sırada tamamlamıştı.

15 Temmuz faktörü

AİHM gündemindeki dava başvurusu sayısı 2017 başlarında 79 bin 750 olarak açıklanmıştı. Bu sayı büyük ölçüde 15 Temmuz darbe girişimi sonrası KHK’ler ile görevden alınmalara bağlı şikâyetler nedeniyle yıl ortalarında 93 bin 200’e kadar çıktı. Ancak davacıların Anayasa Mahkemesi’ni iç hukuk yolu olarak kullanmadan AİHM’ye gitmeleri ve Avrupa Konseyi’nin önerisiyle OHAL İnceleme Komisyonu kurulmuş olması nedeniyle Türkiye’den gelen bu şikâyetlerin büyük bölümü reddedildi. AİHM bu kapsamda 2017’de 30 bin 63 başvuruyu geri çevirdi. Böylece AİHM gündemindeki dava başvurusu sayısı 2017 sonunda 56 bin 250’ye gerileyerek 2005’ten bu yana gözlemlenen en düşük orana ulaştı.

AİHM 2017’de toplam 1068 dava kararı açıkladı. Türkiye hakkında açıklanan 116 kararın 99’unda AİHS’nin en az bir maddesinin ihlal edildiğine hükmedildi. Türkiye’ye karşı açılmış davalarda en fazla ihlal hükmü AİHS’nin 5’inci (emniyet ve güvenlik hakkı), 6’ncı (adil yargılanma) ve 10’uncu (ifade özgürlüğü) maddelerinden verildi. Türkiye 6’ncı maddeyi 46 kez, 5’inci maddeyi 19 kez, 10’uncu maddeyi ise 16 kez ihlal etti. Ankara geçen yıllardaki gibi bir kez daha “AİHS’nin ifade özgürlüğü maddesini en çok ihlal eden devlet” olarak kaldı.

Raporda Türkiye ile ilgili başlıklar

• 2015 sonunda 56 bin olan başvuru sayısı 2016 sonunda 80 bine yükseldi. Özellikle Macaristan, Romanya ve Türkiye'den yapılan başvurular mahkemenin önündeki dosya sayısını bir yılda yüzde 32 oranında artırdı. 
• Anayasa Mahkemesi'ne doğrudan başvuruların önünün açılmasıyla birlikte son yıllarda Türkiye'den yapılan başvurularda ciddi bir azalma olmuştu. Ancak Türkiye'de yaşanan darbe girişimi ve sonrası alınan önlemler, Türkiye'yi yeniden en fazla başvurunun yapıldığı ikinci ülke konumuna yükseltti. 

Aralık 2017 sonu itibariyle ülkelere göre AİHM önünde bekleyen dosya sayısı şöyle: 

1. Romanya: 9 bin 900
2. Rusya: 7 bin 750
3. Türkiye: 7 bin 500 
4. Ukrayna: 7 bin 100
5. İtalya: 4 bin 650
6. Macaristan: 3 bin 550
7. Azerbaycan: 2 bin 50
8. Gürcistan: 1, 900
9. Ermenistan 1,800
10. Polonya: 1, 400