‘Hakkaniyet’ arayışı

Türkiye’nin Libya’da Birleşmiş Milletler (BM) tarafından tanınan Ulusal Uzlaşı Hükümeti’yle deniz yetki alanlarının sınırlandırılmasına ilişkin imzaladığı mutabakat muhtırasına Avrupa Birliği’nden “uluslararası hukuk” uyarısı gelirken Doğu Akdeniz’deki yetki alanlarının hukuki durumu tartışılıyor. Yunanistan, Meis başta olmak üzere Akdeniz’deki adalarına dayanarak Türkiye’nin Libya’yla anlaşmasının uluslararası hukuka aykırı olduğunu öne sürdü. Türkiye ise anlaşmanın hukuka uygun olduğu görüşünde. Türkiye, Doğu Akdeniz’deki yetki alanlarının, “hakkaniyet” ve “oransallık” ilkeleri doğrultusunda belirlenmesi gerektiğini, adaların anakaralar kadar yetki alanı doğurmayacağını savunuyor.

HARİTA AÇIKLANDI

Türkiye, önceki gün Doğu Akdeniz’deki yetki alanlarının sınırlarını gösteren haritayı ilk kez resmen açıkladı. Açıklanan haritayla Yunanistan’ın, Meis adasına dayanarak Meis-Rodos-Girit adaları açıklarının kendi yetki alanı içinde olduğu iddiasına yanıt verilmesi amaçlandı.

Deniz yetki alanlarının uluslararası hukuk statüsünü belirleyen temel metin olan ve Türkiye’nin taraf olmadığı BM Deniz Hukuku Sözleşmesi, adaların da kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölge gibi yetki alanlarına sahip olabileceğini öngörüyor, ancak buna “hakkaniyet” ve “doğal uzantı” gibi kısıtlamalar getiriyor. Uluslararası Adalet Divanı (UAD) ise Malta-Libya Davası, İngiltere-Fransa Davası gibi ülkelerin deniz yetki alanlarının paylaşımıyla ilgili davalarda “coğrafyanın üstünlüğü” ilkesinden hareketle adaların, deniz yetki alanları için her zaman temel belirleyen olarak esas alınamayacağı yönünde kararlar verdi. Türkiye, UAD’nin bu kararlarını Doğu Akdeniz’deki deniz yetki alanı tartışmalarında dayanak olarak kullanmayı amaçlıyor. 

KARASULARI, KITA SAHANLIĞI VE MEB NEDİR?

Deniz hukukuna göre karasuları, devletin topraklarına bitişik, genişliğini kendisinin belirlediği ve üzerinde tam egemenlik yetkisi bulunan deniz alanını tanımlıyor. Türkiye, karasularını Karadeniz ve Akdeniz’de 12, Ege’de ise 6 mil olarak ilan etti. Kıta sahanlığı, kıyıdan itibaren 200 deniz mili açığa kadar olan deniz altındaki toprağı, Münhasır Ekonomik Bölge (MEB) ise bu tabaka üzerindeki deniz alanını kapsıyor. MEB için ilan şartı bulunurken kıta sahanlığı kıyı devletinin doğal uzantısı sayılıyor.