Hukuk Mahkemeleri Kanunu değişiyor

TBMM Adalet Komisyonu 458 maddelik Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı'nın, bugün 66 maddesini görüştü. Bu maddelerden 60'ı kabul edilirken, 6'sı daha sonra görüşülmek üzere bırakıldı. Bugün kabul edilen maddelere göre, taraflardan her biri, yaptığı usul işlemlerini kısmen veya tamamen ıslah edebilecek. Islah eden taraf, ıslah sebebiyle geçersiz hale gelen işlemler için yapılan yargılama giderleri ile karşı tarafın uğradığı zararları karşılamak üzere, hakimin takdir edeceği teminatı, 7 gün içinde mahkeme veznesine yatırmak zorunda olacak. Aksi halde, ıslah yapılmamış sayılacak.

Islahın, davayı uzatmak ve karşı tarafı rahatsız etmek gibi kötü niyetli düşüncelerle yapıldığı anlaşılırsa, mahkeme ıslahı dikkate almadan karar verecek. Hakim, ayrıca, kötü niyetle ıslaha başvuran kişiyi, karşı tarafın zararlarını ödemeye ve 500 TL'den 5 bin TL'ye kadar disiplin para cezasına mahkum edebilecek.

İspat hakkı

İspat hakkı, taraflar bakımından bir yük olmanın ötesinde, aynı zamanda kanuni bir hak olacak. Hukuka aykırı olarak elde edilen deliller, mahkeme tarafından olayın ispatında dikkate alınmayacak.

İspat yükü, bir olayla ilgili hukuki sonuçtan kendi lehine hak çıkaran tarafa ait olacak. Diğer taraf da ispat yükünü taşıyan tarafın iddiasının doğru olmadığı hakkında delil sunabilecek. Mahkemeye getirtilmesi mümkün olmayan deliller, bulunduğu yerde incelenebilecek veya dinlenebilecek.
 

Belge ve senet ayrımı

Tasarıya göre, belge ile senet kavramları birbirinden ayrılacak. Belge, senet kavramını da içine alacak şekilde bir üst kavram olacak. Buna göre, uyuşmazlık konusu olayları ispata elverişli, yazılı veya basılı metin, senet, çizim, plan, kroki, fotoğraf, film, görüntü veya ses kaydı gibi veriler ile elektronik ortamdaki veriler ve bunlara benzer bilgi taşıyıcıları belge olacak.
 

Senetle ispat zorunluluğu

Bir hakkın doğumu, düşürülmesi, devri, değiştirilmesi, yenilenmesi, ertelenmesi, ikrarı ve itfası amacıyla yapılan hukuki işlemlerin, yapıldıkları zamanki miktar veya değerleri, 500 TL'yi geçtiği takdirde senetle ispat olunması gerekecek. Bu hukuki işlemlerin miktar veya değeri, ödeme veya borçtan kurtarma gibi bir nedenle 500 TL'den aşağı düşse bile senetsiz ispat olunamayacak.

İlamlar ile noter senetleri, sahteliği ispat olunmadıkça kesin delil sayılacak. İlgililerin beyanına dayanılarak noterlerin tasdik ettikleri senetler ile diğer yetkili memurların görevleri içinde usulüne uygun olarak düzenledikleri belgeler, aksi sabit sayılıncaya kadar kesin delil sayılacak.

Güvenli elektronik imzayla oluşturulan elektronik veriler, senet hükmünde olacak.
İmza atamayanların, mühür, bir alet ya da parmak izi kullanmak suretiyle yaptıkları hukuki işlemleri içeren belgelerin senet niteliğini taşıyabilmesi, noterler tarafından oluşturulmasına bağlı olacak.

İnkar etmek isterse, sahte diyecek

Taraflardan biri, kendisi tarafından düzenlendiği iddia edilen belgedeki yazı veya imzayı inkar etmek isterse, sahtelik iddiasında bulunmak zorunda olacak. Aksi halde belge, aleyhine delil olarak kullanılacak.

Sahteliği iddia edilen belge, mühürlenerek mahkeme tarafından saklanacak.
Resmi bir senetteki yazı veya imzayı inkar eden tarafın bu iddiası, ancak ilgili evraka resmiyet kazandıran kişiyi de taraf göstererek açacağı ayrı bir davada incelenip karara bağlanabilecek.

Sahtelik iddiasında bulunan kişinin kötü niyeti

Sahtelik iddiası sonunda haksız çıkan taraf kötü niyetliyse, ertelenen her bir duruşma için celse harcına ve 100 TL'den az olmamak üzere, sahteliği iddia edilen senetteki miktar veya değerin yüzde 10'u oranında tazminata mahkum edilecek. Resmi senetteki imza veya yazı inkar edildiğinde, bu miktar ve oranlar 2 katı olarak uygulanacak.

Mahkemeye getirtilmesi zor veya sakıncalı belgeler, hakim veya görevlendireceği bilirkişi tarafından, yerinde incelenecek. Mahkemeye yabancı dilde belge sunan taraf, bu belgenin tercümesini de sunmak zorunda olacak.
 

Mahkemelerde yaptırılan yemin

Tasarıyla, mahkemelerde yaptırılan yemin yeniden düzenleniyor. Davanın çözümü bakımından önem taşıyan, çekişmeli olan ve kişinin kendisinden kaynaklanan olaylar, yeminin konusunu oluşturacak. Uyuşmazlık konusu olayın ispatı için yeminden başka delili olduğunu beyan eden taraf da yemin teklif edebilecek. Yemin teklif edilen kimse, duruşmaya gelmediği takdirde, kendisine yemin için davetiye çıkarılacak.

Tasarının, mahkemelerde, ''Allahım ve namusum üzerine yemin ediyorum'' diye yapılan yemini, ''Bana sorulan sorular hakkında gerçeğe uygun cevap vereceğime ve hiçbir şey saklamayacağıma namusum, şerefim ve kutsal saydığım bütün inanç ve değerlerim üzerine yemin ediyorum'' şeklinde değiştiren maddesi, müzakere edildikten sonra atlandı.
 

Sağır ve dilsizlerin yemini

Okuma ve yazma bilen sağır ve dilsizler, yemin hakkındaki beyanlarını yazıp imzalayarak; okuma ve yazma bilmeyen sağır ve dilsizler ise işaretlerinden anlayan bir bilirkişi aracılığıyla yemin edecek. Hakim, yemin edecek kimse hasta veya özürlü ise o kişilere bulunduğu yerde yemin ettirecek.

Komisyon, bugünkü maddelerle birlikte tasarının 222 maddesini kabul etti. Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı'nın görüşmelerine yarın da devam edilecek.