İzmir'de tarihi fabrikayı belediye aldı

İzmir’in Konak ilçesi Umurbey Mahallesi'nde bulunan tarihi elektrik fabrikası, Hazine ve Maliye Bakanlığı Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından ihaleye çıkarıldı. Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş.'nin (ADÜAŞ) mülkiyetindeki fabrika ve arazisinin satışına yönelik yapılan ihaleye katılmak için 4 farklı firma şartname aldı. Ancak şirketler ihaleye katılmadı. Tarihi fabrikanın satış ihalesine yalnızca İzmir Büyükşehir Belediyesi katıldı. Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreteri Buğra Gökçe’nin katıldığı ihalede, tarihi elektrik fabrikasının satışı açık artırma usulü ile yapıldı. Büyükşehir Belediyesi 35 milyon lira ile fabrikayı satın aldı.

FABRİKANIN TARİHİ

Elektrik fabrikasının temeli, Osmanlı döneminde, 1913 yılında imzalanan yabancı ortaklığa imtiyaz veren sözleşmeye dayanılarak 1926 yılında Belçikalı Traction-Elektricite şirketi tarafından atılmış.

Santralin 18 Ekim 1928'de devreye girmesiyle birlikte kentte yaşam değişmeye başlamış, sokak aydınlatmasında hava gazından elektriğe geçilmiş, ilerleyen yıllarda ise atlı tramvaylar yerine troleybüsler devreye girmiş. Resmi Gazete'de 27 Temmuz 1943 tarihinde yayımlanan 'İzmir Tramvay ve Elektrik Türk Anonim Şirketi İmtiyazı ile Tesisatının Satın Alınmasına Dair Mukavelenin Tasdiki ve Bu Müessesenin İşletilmesi Hakkında Kanun' kapsamında satın alınarak, kamulaştırılmıştır. Kurulu gücü 5 mw olan elektrik fabrikasının yabancı özel sektör tarafından işletildiği uzun yıllar boyunca kapasite artışına gidilmemiş. Kurulu güç, kamulaştırmanın ardından Elektrik Su Havagazı Otobüs ve Troleybüs Genel Müdürlüğü'nün (ESHOT) işletilmesine geçildikten sonra 1949, 1952, 1954, 1955 yıllarında devreye alınan ek ünitelerle 40 mw'a ulaşmıştır. 1960'lı yıllara gelindiğinde ise İzmir'in elektrik ihtiyacını yüzde 30'unu karşılıyordu. ESHOT'tan sonra Etibank'ın işlettiği santral, Türkiye Elektik Kurumu'nun (TEK) kurulmasından sonra ise TEK'e devredilmiştir. Özelleştirme çalışmaları kapsamında TEK'in ardından son olarak Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. bünyesinde kalmış ve üretimin durdurulmasının ardından,  ekipmanlar ve cihazlar hurdaya ayrılmıştır. Elektrik fabrikası, 1998 yılına kadar aralıksız olarak kentin enerji ihtiyacını karşılamaya katkı vermiştir.