Karadeniz'de tehlikeli gerginlik... Türkiye'nin zor seçimi

Son krizin görünürdeki nedeni, 2003 yılında ülkenin ortaklaşa kullanmak için anlaştığı Azak Denizi ile Kerç Boğazı’na Ukrayna gemilerinin girişini ve çıkışını Rusya’nın denetlemek istemesi. 2014’te Moskova tarafından ilhak edilen Kırım Yarımadası’nda yer alan Kerç, Karadeniz’e açılan kapı olması nedeniyle stratejik önem taşıyor. Mart ayında Ukrayna’nın bir balıkçı teknesine el koymasından bu yana Rusya bölgeye gelen Ukrayna gemilerini arıyor. Son olayda Kiev üç gemisinin güzergâhıyla ilgili olarak önceden bilgi verdiğini söylüyor, bunu yalanlayan Moskova ise “karasuları”nın ihlal edildiğini ileri sürüyor.

Krizin görünen nedeni kısaca böyle. Peki, gerçek neden ne?

Kökenleri Kiev Knezliği’ne dayanan Ruslarla Ukraynalılar yüz yıllarca aynı çatı altında yaşadıktan sonra 1991 yılında Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından kendilerini farklı ülkelerde buldu. Ortak bir geçmiş, kültür ve -büyük ölçüde- dine sahip bulundukları Ukraynalıların bağımsız bir devlette yaşamasını Ruslar psikolojik olarak kabullenemedi.

Ukrayna ise kalan 14 eski Sovyet cumhuriyetinin tersine, siyasi, ekonomik ve toplumsal kaostan bir türlü kurtulamadı, yönünü bulamadan sürekli yalpaladı. Uzun süre Batı ile büyük komşusu Rusya arasında kalan Ukrayna 2013 yılında “Meydan Olayları” ile iç savaşın eşiğine geldikten sonra Petro Poroşenko’nun devlet başkanı seçilmesiyle kaderini Batı’ya bağlamaya başladı. Ancak, Ukrayna’ya kendini Batı’dan koruyan “tampon bölge” gözüyle bakan Rusya, bu gelişme sonrası, biraz da panik halde, 2014 yılında Karadeniz donanmasının karargâhının bulunduğu Kırım’ı ilhak etti. Hemen ardından, yine Rusların yoğun olarak yaşadığı Ukrayna’nın doğusundaki iki bölgede çıkan çatışmalarının sonucu Moskova yanlısı ayrılıkçılar “bağımsızlık” ilan etti. Böylece, Ukrayna’ya baktığı zaman artık sadece Batı’yı gören Rusya, fiili olarak ülkeyi bölmüş ve Kırım’ın ilhakıyla Karadeniz’in “NATO gölü”ne dönüşmesini engellemek için kritik bir hamle yapmış oldu. Dolayısıyla bölgede Rusya ile Batı arasında Ukrayna üzerinden bir “hesaplaşma” yaşanıyor.

Türkiye’nin zor seçimi

Bölgedeki gelişmeler iki ülkeyle de yakın ilişki içinde bulunan Türkiye’yi zor durumda bırakıyor. Ankara Rusya ile Suriye’de ortak hareket ediyor ve stratejik projelerde iş birliği yapıyor, ancak çok sayıda Tatar Türkü’nün de yaşadığı Kırım’daki Rus ilhakını tanımıyor.