Koronavirüs testi: Türkiye'de yeterli miktarda test yapılıyor mu?

Türkiye'de günlük koronavirüs vakaları 21 Nisan'da 61 bin 967 ile zirveye ulaştıktan sonra düşüşe geçti, 20 günden kısa bir sürede 15 binin altına geriledi.

Bu süreçte test sayılarının da düşüşe geçmesi, vaka sayılarının bu yüzden az gözüktüğü yorumlarına da yol açtı.

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca ise bu iddialara yanıt olarak, test sayılarının hastalığın azalması nedeniyle düştüğünü söyledi.

Peki Türkiye'nin açıkladığı günlük test ve vaka sayılarının birbirine oranı bize ne anlatıyor? Verileri inceledik ve uzmanlara sorduk.

BBC Türkçe'ye konuşan Türk Tabipleri Birliği Başkanı Şebnem Korur Fincancı, Türkiye'de yapılan test sayısının yetersiz olduğunu ve artması gerektiğini söylüyor.

Fincancı'ya göre Türkiye az kişiye test yapıp az sayıda pozitif vaka göstererek, diğer ülkeler tarafından riskli ülkeler kategorisine alınmamayı ve ülke içindeki kapanma seviyesini düşürerek ekonomiyi canlı tutmayı düşünüyor olabilir.

BBC Türkçe'ye konuşan bir Sağlık Bakanlığı yetkilisi ile bu görüşlerin gerçeği yansıtmadığını söyledi.

Ülkelerin nüfuslarına oranla ne kadar test yapması gerektiğine dair üzerinde uzlaşılmış bir sayı yok.

Johns Hopkins Üniversitesi test sayısının nüfusa oranla değil, o anki dalganın büyüklüğüne oranla kararlaştırılması gerektiğini söylüyor.

Dünya Sağlık Örgütü'nün ise bu konuda bir kriteri var.

Örgüt bir ülkede pandeminin kontrol altında olduğunu söyleyebilmek için, testlerin pozitiflik oranının iki hafta boyunca yüzde 5'i geçmemesi gerektiğini söylüyor.

ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi'nin önerdiği bir diğer kriter ise son yedi gündeki toplam vaka sayısının toplam nüfusun 100 binde 50'sinden az olması.

Vaka sayısı bunun üzerindeyse test sayısının artırılması tavsiye ediliyor.

CDC 100 binde 10'un altını düşük yayılım, 10-49 arasını orta yayılım, 50-99 arasını mühim yayılım, 100'ün üzerini ise ciddi yayılım olarak niteliyor.

Türkiye'de bu oran hiçbir zaman yüz binde 50'nin altına inmedi.

Bu da CDC kriterlerine göre Türkiye'nin daha fazla test yapması ve önlem alması gerektiği yönünde bir işaret.

Peki Türkiye'de kimlere test yapılıyor?

Sağlık Bakanlığı'nın internet sitesindeki bilgilere göre Türkiye'de yalnızca Covid-19 semptomu gösteren kişilere, doktorların gerek görmesi durumunda test yapılıyor.

Koronavirüse yakalanmış bir kişiyle aynı evde yaşayanlar bile, belirti göstermedikleri durumda test yaptıramıyor.

Koronavirüs testi pozitif çıkmış bir kişiyle yakın temasta bulunmuş olan kişilere 10 gün boyunca kendilerini evlerinde izole etmeleri, yalnızca belirti gösterirlerse test yaptırmaları söyleniyor.

Bakanlık, karantinadaki bir kişiyle görüşmüş olanlara şu tavsiyeyi veriyor:

"Karantina altındaki bir kişiyle görüştüyseniz hastalık semptomları açısından kendinizi takip etmeniz gerekir. Görüştüğünüz kişide COVID-19 ortaya çıkarsa kendinizi 10 gün evde izole ediniz, sizde hastalık semptomları ortaya çıkarsa maske takarak en yakın sağlık kurumuna gidiniz."

Bakanlık ayrıca, sadece şikayetleri olan fakat bir hastayla teması olmayan kişilere evde test yapılmadığını söylüyor.

Sağlık Bakanlığı bunun yanı sıra, Türkiye'de tarama amaçlı test yaptırılmamasını tavsiye ediyor. Bunun nedeni ise net bir şekilde açıklanmıyor, yalnızca tarama testi yaptıran kişilerin testi negatif çıksa bile gelecekte hastalanmayacağının bir garantisi olmadığı belirtiliyor.

Test yaptırabilecek kişi gruplarının böylesine dar bir şekilde (sadece belirti gösterenler) tanımlanması ise bazı uzmanlar tarafından eleştiriliyor.

'Aynı evde yaşayana yapılmayacak da kime yapılacak?'

İstanbul Tabip Odası'ndan doktorlar Ergün Demir ve Güray Kılıç, birlikte yazdıkları bir makalede pandemi sürecinde etkin filyasyon ve izolasyonun yalnızca test ile mümkün olduğunu vurguluyor ve Türkiye'deki durumu eleştiriyor:

"Bu uygulama ile temaslı vatandaşların test yaptırabilmesi zorlaştırılmıştır.

"Test yapılmayan ancak evde izole kalması gereken temaslı vatandaşlar panik halde özel sağlık kuruluşlarına yönelecek ancak 250-300 TL'yi cepten ödeyerek test yaptırabileceklerdir.

"Soruyoruz COVID-19 pozitif vakalar ile aynı evde kalan temaslı kişilere test yapılmayacak da kimlere test yapılacak?"

Demir ve Kılıç, bir yandan belirtisiz temaslılara test yapılmazken diğer yandan bazı milletvekillerinin ayda sekiz test yaptırmasını ve futbol takımlarına düzenli test yapılmasının tezat oluşturduğunu söylüyor.

İngiltere'de isteyen herkes haftada iki ücretsiz test alabiliyor

Türkiye'nin aksine bazı ülkeler isteyen herkese test yaparak daha fazla asemptomatik vakayı tespit etmeyi ve böylece salgını daha etkili bir şekilde önlemeyi hedefliyor.

Bunlardan biri de İngiltere. Ülkede Nisan başından itibaren isteyen herkes eczanelerden haftada iki kere ücretsiz, yarım saat içinde sonuç veren hızlı testlerden alabiliyor.

Peki Türkiye neden yalnızca belirti gösterenlere test yapıyor? Daha fazla kişiye test yapılması asemptomatik vakaların yarattığı bulaşımın önüne geçmez mi?

Bu soruları Sağlık Bakanlığı'na sorduk.

Sağlık Bakanlığı yetkilisi: Belirti göstermeyenlere de test yapılıyor

Bir Sağlık Bakanlığı yetkilisi Sağlık Bakanlığı'nın internet sitesinde yazanların, doktorların ve Covid-19'a yakalananların anlattığının aksine, Türkiye'de belirti göstermeyenlere de test yapıldığını ayrıca ülkede geniş tarama yapıldığını söyledi.

Sağlık Bakanlığı'nın internet sitesinde "Rutin olarak tarama amaçlı test yaptırılması önerilmemektedir" yazdığını hatırlattığımız yetkili bunun, insanların koronavirüs korkusuyla her gün test yaptırmaması için yazıldığını söyledi.

Belirti gösterenlere test yapılıyorsa Sağlık Bakanlığı'nın internet sitesinde neden test yaptırmak için belirti gösterme şartı arandığını sorduğumuz yetkili, bunun Dünya Sağlık Örgütü tavsiyesi olduğunu ve o yüzden öyle yazdıklarını söyledi.

Semptom göstermeyenlere test yaptırmama yönünde bir tavsiyelerinin bulunup bulunmadığını Dünya Sağlık Örgütü'ne (WHO) sorduk.

Örgütün yanıt olarak gönderdiği WHO belgelerinde belirti gösteren kişilere test yapılması gerektiği yazıyor. Fakat belirti göstermeyen kişilere test yapılmaması gerektiğine dair bir ifade yer almıyor.

Belgede belirti göstermeyen kişilere test uygulanması konusunda klinik ve kamu sağlığı muhakemesiyle karar vermek gerektiği ve bu belgenin bu alanda tek yönergeymişçesine kullanılmaması gerektiği vurgulanıyor.

Bu nedenle çok sayıda ülke, semptom göstermeyen kişilere de ücretsiz test yapıyor. İngiltere'de işyerine gitmek zorunda olan işçiler ve okullara geri dönen öğrenciler her hafta bu testleri yapıyor.

TTB Başkanı Fincancı: Vaka sayısını düşük göstermek için olabilir

Peki Türkiye'nin de salgını kontrol altına alabilmek için bu ülkelerin yaptığı gibi daha fazla sayıda test yapması faydalı olur mu?

Bunu Türk Tabipleri Birliği (TTB) Başkanı Şebnem Korur Fincancı'ya sorduk.

Fincancı, TTB olarak daha fazla aşılama yapılması gerektiğini düşündüklerini, okulların kapatılmak yerine rutin testlerle açık tutulmasını önerdiklerini fakat bu önerinin karşılık bulmadığını söylüyor.

Türkiye'nin neden isteyen herkese test yapmadığı konusunda bir açıklama yapmadığını, bunun yanıtı hakkında fikir yürütebileceklerini belirten Fincancı "Birkaç neden olabilir" diyor ve ekliyor:

"Birincisi vaka sayılarının düşük tutulması.

"Bu hem Türkiye'nin diğer ülkelerce riskli ülke kategorisine alınmaması için hem de daha az kapanma önlemi alarak ekonomiyi daha az etkilemek için yapılıyor olabilir.

Ekonomik krizin çok derin olduğunu biliyoruz.

"Haftalık olarak bakıldığında, testlerin düşük olduğu koşullarda bile vaka sayıları haftalık olarak yüz binde binlere ulaştı."

Daha önce Sağlık Bakanlığı'nın aylarca vaka sayısını gizleyerek onun yerine hasta sayısını açıklamasını ve ardından da bunu "ulusal çıkarlar" ile gerekçelendirmesini hatırlatan Fincancı, "O yüzden bu tahminlerimiz spekülasyonun ötesine geçiyor" diyor ve testlerin gerekli seviyede olmamasının arkasında da aynı motivasyonun olabileceğini söylüyor.

Fincancı, "Vaka sayılarının açıklanandan daha fazla olduğuna dair gözlemlerini paylaşanların terörist olarak damgalanması da bunu gösteriyor" diyor.

TTB Başkanı Fincancı bir yanda yakınması olmasa bile test yaptırabilmek için yakınması olduğunu söyleyen insanlar olduğunu, diğer tarafta ise işinden olmamak için temaslı oldukları kişileri söyleyemeyenlerin bulunduğunu belirtiyor.

Asemptomatik vakalar nedeniyle tüm temaslılara test tavsiyesi

Dünya genelinde Covid-19'u herhangi bir belirti göstermeden atlatanlar nedeniyle gerçek vaka sayılarının testlerde çıkanlardan çok daha yüksek olduğu kabul ediliyor. Fakat aradaki farkın ne kadar olduğuna dair net bir bilgi yok.

CDC'nin tahmini bunun yüzde 30 civarında olduğu.

Türk Tabipleri Birliği ve CDC'ye göre, belirti gösteren kişilerin yanı sıra belirti göstermeyen fakat şu gruplarda bulunan kişilere test yapılmasını tavsiye ediyor:

• Testi pozitif çıkmış bir kişiyle temas edenler,
• Kitlesel etkinlikler veya kapalı mekanlarda kalabalık etkinliklere katılanlar,
• Toplumdaki yayılımı anlamak için rastgele seçilecek örneklem gruplarında yer alanlara (tarama amaçlı test),
• Okul ve iş yeri gibi mekanlara gidenler (belli aralıklarla).