Koronavirüs vakalarında 'ölüm oranını azaltan ilk ilaç' Deksametazon Türkiye'de nasıl kullanılıyor?

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, İngiltere'de yapılan araştırma sonucu "Şimdiye kadar ölüm oranını azaltan ilk ilaç" olarak açıklanan Deksametazon ilacının, Türkiye'de koronavirüs salgını başladığından beri hastaların tedavisinde kullanıldığını açıkladı.

BBC Türkçe'ye konuşan hekimler, ilacın koronavirüs tedavisindeki etkisinin 'şaşırtıcı olmadığını', on yıllardır çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılan kortizon ilacı Deksametazon'un salgından önce de yoğun bakımda solunum sıkıntısı çeken hastalar için kullanıldığını söyledi.

Oxford Üniversitesi öncülüğünde İngiltere'de yapılan kapsamlı bir araştırma, "deksametazon" adlı ucuz ve kolay bulunabilen bir ilacın Covid-19 virüsüyle mücadelede önemli bir rol oynayabileceğini açıkladı.

• Deksametazon: Koronavirüsle mücadelede 'şimdiye kadar ölüm oranını azaltan ilk ilaç'

Araştırmada ilacın solunum cihazına bağlı hastalarda ölüm riskini üçte bir, oksijen verilen hastalarda ise beşte bir oranında azalttığı ortaya kondu.

Ucuz olması nedeniyle ilacın yüksek vaka sayısıyla baş etmekte zorlanan yoksul ülkeler için de yararlı olacağı belirtilen Deksametazon'un yüksek risk grubundaki hastalarda etkili olduğu görüldü.

İlaç denemesinde hastanede tedavi gören 2000 hastaya deksametazon verildi ve sonuçlar, bu ilacı almayan 4 bin hastanın verileriyle kıyaslandı. İlaçla solunum cihazına bağlı hastaların ölüm riski oranı yüzde 40'tan yüzde 28'e düştü.

Araştırma heyetinin başkanı Prof. Peter Horby, "Bu şimdiye kadar ölüm oranını azaltan tek ilaç" dedi.

İlacın Türkiye'de de kullanıp kullanılmadığı merak konusuyken, dün düzenlenen basın toplantısında konuşan Fahrettin Koca, kortizon ilacı olan Deksametazon'un Türkiye'de salgının başından beri yoğun bakımda ileri derece solunum sıkıntısı olan koronavirüs hastalarının tedavisinde kullanıldığını söyledi.

Koca, Bilim Kurulu tarafından hazırlanan rehber ve tedavi algoritmasında ilacın yer aldığını ve en başından beri özellikle 'sitokin fırtınası' olan hastalarda kullanıldığını belirtti:

"Başından beri kullandığımız ama hangi hastaya kullandığımızın da net belirli olduğu, özellikle riskli solunum sıkıntısı olan hastalara hem genel hem de hedefe yönelik bu ve benzeri ilaçları kullandığımızı ve rehberimizde olduğunu, bunun Türkiye'nin kendi algoritmasının ne kadar geniş ve önceden tedbir aldığını göstermek açısından da önemli olduğunu söylemek istiyorum."

Bazı bilim insanları ilacın yan etkilerine karşı uyarıyor

Onlarca yıldır çeşitli hastalıklar için kullanılan bir tür kortizon ilacı Deksametazon'un COVID-19 tedavisinde kullanılmasına karşı 'temkinli' yaklaşan bilim insanları da var.

Bazı uzmanlar ilacın dozajı ve zamanlaması konusunda yeterli bilgiye sahip olunmadığı için yanlış kullanımın, hastalara zarar verebileceğine işaret ediyor.

Leuven Üniversitesi Tıp Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Geert Meyfroidt da ilaca ilişkin araştırma sonuçlarının, bilimsel dergiler aracılığıyla değil de dünya çapında daha hızlı kullanılabilmesi için, bir basın bülteni aracılığıyla duyurulduğunu düşünüyor.

Belçikalı profesör, tüm dünyada isteyen herkesin kolayca ve ucuza ulaşabileceği ilacın hızla yaygın bir şekilde kullanılmasının kendisini biraz endişelendirdiğini söylüyor.

BBC Türkçe'ye konuşan Bilim Kurulu üyesi Sema Turan da "Bu çalışma öncelikle bir tıp dergisinde yayımlanmalı ve ondan sonra detaylı konuşulmalıdır" diyor.

Frankfurt kentindeki Goethe Üniversitesi Hastanesi Enfeksiyonoloji Bölümü Başkanı Maria Vehreschild, ilacın yan etkileri üzerinde çalışılmasının da önemli olduğuna dikkat çekiyor.

Hannover Tıp Fakültesi'nden Pnömolog Tobias Welte de "Elde edilen sonuçlar bağımsız ve tam yetkili bilir kişiler tarafından incelemeden araştırmayı değerlendiremezsiniz" diyor.

Regensburg Üniversite Hastanesi Enfeksiyonoloji Bölümü'nden Bernd Salzberger ise deksametazon maddesinin virüse karşı vücudun bağışıklık yanıtını frenleyebileceğine ve bunun da virüsün yok edilmesini yavaşlatabileceğini savunuyor.

Öte yandan Dünya Sağlık Örgütü Başkanı Tedros Adhanom Ghebreyesus ilacın ağır korona hastaları için hayat kurtarıcı olabileceğini söyledi.

Belçika Halk Sağlığı Enstitüsü (Sciensano) Viral Hastalıklar Bölümü Başkanı Steven Van Gucht, ilacın, oksijen yoksunluğu veya mekanik solunum desteğine ihtiyaç duyan hastalarda ölüm oranını yüzde 30'a kadar düşmesinin 'çok iyi bir sonuç' olduğunu belirtti.

Ghent Üniversitesi'nden akciğer hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Bart Lambrecht ise, Covid-19 hastalarındaki iltihap sorununun, kolay bulunan ve çok ucuz bir ilaçla ortadan kaldırılabildiğini vurgulayarak, bunun çok önemli bir adım olarak değerlendiriyor.

Bilim Kurulu üyesi Ünal: Beklediğimiz ve bildiğimiz bir sonuçtu

BBC Türkçe'ye konuşan Bilim Kurulu üyesi Prof. Dr. Serhat Ünal, Türkiye'de de COVID-19 tedavisinde kullanılan ilacın işlevini şöyle açıklıyor:

"Vücuda herhangi yabancı bir mikrop girdiğinde savunma sistemi zaten buna cevap verir ama koronavirüs diğerlerinden farklı olarak çok farklı sistemi uyarıyor. Bunu da sitokin fırtınası yani immün sistemin çok fazla çalıştığının göstergelerinden anlıyoruz."

"Fazla çalışan immün sistemi vücuda hasar veriyor. Akciğerde koronavirüsün yaptığı hasardan ziyade, immün sistem vücuda yani kendi kendisine zarar veriyor. O yüzden tedavide bir taraftan virüsün çoğalmasını engelleyecek ilaçlar başlanırken, bir taraftan da immün sistemimizde fazla tetiklenme olmuşsa, akciğerimize hasar vermesin diye immün sistemin hızını yavaşlatıcı ilaç veriyoruz. Kortizon da bu grupta bir ilaçtır."

Türkiye'de şu ana dek COVID-19 tedavisinde Deksametazon'un muadili sayılabilecek bir başka kortizon ilacının kullanıldığını ifade eden Ünal, bu ilaçların 'keskin bıçak' olduğunu söylüyor:

"Biz hidrokortizon kullanıyoruz. Kortizon, hidrokortizon, deksametazon hepsi aynı grup ilaçlar. Onlar deksametazonun iltihap önleyici etkisi biraz daha fazla olabileceği için araştırmada deksametazonu tercih etmişler. Bizler de bundan sonra deksametazonu tercih edebiliriz ki zaten kullanıyoruz, esasında bunların hepsi kortizon."

"Bu ilaçlar keskin bıçaktır; bir taraftan iyileştirir ama bir taraftan zarar verebilir. Aslında tedavideki etkisi bizim açımızdan yeni bir bilgi değil, sadece İngiltere'de deksametazon ile yapılan klinik çalışmaların sonuçları yeni çıktı. Beklediğimiz ve bildiğimiz bir sonuçtu."

Ünal, bu ilacın direkt COVID-19'a yönelik bir ilaç olmadığının altını çiziyor ve "Virüsün yarattığı immün sistem alevlenmesine karşı, alevlenmeyi azaltıcı bir ilaç" diyor.

'Bu sadece COVID-19'a özgü, antiviral bir ilaç değil'

Türk Tabipler Birliği Covid-19 İzleme Grubu Üyesi Prof. Dr. Özlem Kurt Azap, bu ilacın pek çok hastalıkta kullanıldığını ve COVID-19'a özgü olmadığını söylüyor.

Kortizonların immün sistemdeki aşırı yanıt durumlarını düzenlemeye yönelik olarak pek çok hastalıkta sıklıkla kullanıldığını belirten Azap, salgından önce de yoğun bakımda solunum yetmezliği yaşayan hastaların tedavisinde kullanıldığını ifade ediyor.

Araştırmada ilacın koronavirüs hastalarının tamamının tedavisinde değil, sadece solunum cihazına ihtiyaç duyan hastalarda kullanıldığını hatırlatan Azap, 'koronavirüsten korunmak için' kullanılabilecek bir ilaç olmadığının altını çiziyor:

"Bu bir antiviral ilaç ya da covid19'a özgü bir tedavi değil. Solunum cihazına bağlı hastalarda kullanılır. Sıvı tedavisi, oksijen tedavisi gibi destek tedavilere ek olarak verilecek bir ilaçtır. Tek başına hastalığın ilacı değildir. Bu çalışmanın verileri elbette önemli ama tek bir çalışma yeterli değil, hasta grubunun yanı sıra diğer destek tedavilerin de irdelenmesi gerekiyor."

 Fundanur Öztürk'ün haberi.