Kurtuluş Savaşı’nın fotoğrafçısı... Barış Doster'in yazısı...

Bazı fotoğraflar vardır, belleklerden silinmez. Bazı fotoğraflar vardır, milyonlarca sayfa yazıyla anlatılamayanı anlatır. Bazı fotoğraflar vardır, tarihe tanıklık eder. Büyük önderimiz Mustafa Kemal Atatürk’ü, öncülük ettiği ve tarihin akışını değiştirdiği Büyük Taarruz sırasında, Kocatepe’de, başparmağı dudaklarının arasında gördüğümüz fotoğraf, işte böyle bir fotoğraftır.

Türk Kurtuluş Savaşı’nın simgelerinden biridir. Emperyalizme karşı savaşan bir milletin tarihi zaferine tanıklık etmiştir. Fakat bu fotoğrafı kimin çektiğini çoğumuz bilmeyiz.

Tarihe Tanıklık Eden Bir Objektiften Kurtuluş Savaşı: Etem Tem’in Hatıraları, hem bu fotoğrafın hem de fotoğrafı çeken Etem Tem’in öyküsünü anlatıyor.

KURTULUŞ ABİDESİ

Yetkin, üretken bir Cumhuriyet tarihçisi olan Prof. Dr. Tülay Âlim Baran; Tarihe Tanıklık Eden Bir Objektiften Kurtuluş Savaşı: Etem Tem’in Hatıraları’nı, kılı kırk yaran bir titizlikle yayına hazırlamış.

Etem Tem’in Osmanlıca tuttuğu notları, anılarını, emperyalizme karşı savaşan bir milletin tarihi zaferine tanıklık ettiği Kurtuluş Savaşı’nda çektiği simge fotoğrafları başarıyla toplamış ve kitaplaştırmış. Kitabı basan Yeditepe Üniversitesi Yayınevi de iyi bir iş çıkarmış.

İlginç bir öyküsü var Etem Tem’in. Milli Mücadele’nin başlarında, Atatürk’ün yanındaki yedek subaylar arasında fotoğraf makinesi olan tek kişi.

1921’den 10 Kasım 1938’e dek, tarihi, yeri belli, 700 dolayında fotoğraf; bir kısmı Kurtuluş Savaşı’na ait 800 metre sinema filmi çekmiş.

Tem; kendi sözleriyle, “Elli yıl, yüz yıl ve daha ileride dünyaya gelecek Türk çocuğu, bu devletin kurucusu Atatürk işte budur diyebilsin diye”, fotoğraflarından ve notlarından oluşan bir arşiv oluşturmuş.

Etem Tem’in sahip olduğu büyük fotoğraf arşivi, Kurtuluş Savaşı’nda çektiği fotoğrafların bir kısmıyla birlikte, İzmir yangınında, fotoğrafları baskı için bıraktığı dükkânın yanması sonucu kül olmuş. Geride kalanlar ise Tem’in eşi tarafından korunmuş. Kocatepe’de, Atatürk’ü fotoğraflayan Etem Tem; fotoğrafla birlikte anılarına şu notu düşmüş:

“Sade bir asker esvabı, teklifsiz bir tavır, çevik bir vücut çizgisi, sonra bütün vukuatı içinde doğurup, içinde yoğuran o baş, o harikulade insan kafası… Resme bir defa daha bakınız. Hiçbir milletin bu alelade fotoğrafından daha güzel kurtuluş abidesi yoktur…”

Tarihe Tanıklık Eden Bir Objektiften Kurtuluş Savaşı: Etem Tem’in Hatıraları / Yeditepe Üniversitesi Yay. / Yayına Hazırlayan: Prof. Dr. Tülay Âlim Baran / 184 s. / 2020.