Marina MacKay'den 'Roman Nedir?'

Bir roman sözlüğü

Bugünün en çok konuşulan, üzerine düşünülüp tartışılan, dahası satış listelerinde en üstteki yer hep kendisinin olan edebiyat türü hiç şüphesiz roman. Buna paralel bir şekilde yayınevleri de yatırımlarını bu tür üzerine gerçekleştiriyor büyük oranda. Dolayısıyla kitapçı raflarında roman adı altında pek çok kitap görüyoruz; roman, gündemimizi yaratıyor bir anlamda. Kitapçı raflarında çoğunlukla gördükleriMize “roman adı altında” yayımlanmış kitaplar diyorum çünkü bunların büyük bir kısmı, roman dendiğinde akla gelen niteliklerden ve bu niteliğe ulaşma derdinden uzak; maalesef. Diğer yandan ise -çok yanlış ama- “yazarlık” ve “roman” kavramları da birbiriyle eş değer denklemler olarak karşımıza çıkıyor artık.

Fakat konumuz bu değil.

Konumuz; edebiyat gündemini, gündemimizi böylesine kaplamış bir tür üzerine ne kadar düşündüğümüz. Romanın kökenleri ve tarihsel gelişimi üzerine örneğin ya da karakter, mekân, ortam gibi roman dendiğinde akla ilk gelen öğeler hakkında... Düşünüp araştırıyor muyuz? Kurguyu da bu işin içine katabiliriz, aynı şekilde zaman ve tarih başlıklarını da... Kısacası romanı roman yapan, okuduklarımızın hangi katmanlardan geçerek önümüze geldiğini anlatan öğelerden ne kadar haberdarız? Yani evet, roman okuyoruz ama roman nedir sorusuna hangi cevabı verebiliriz?
 
EDEBİYATIN LOKOMOTİFİ

Hemen yukarıda da anlatılmaya çalışıldığı gibi roman bugünün lokomotif türü olmasına karşın köklerine ve kurgusal öğelerin metin içindeki işlevlerine dair yayımlanmış çok çalışma yok. Hele bunları kapsamlı bir şekilde ele alan neredeyse hiç... Tam da bu nedenle bu türden kitapların yayımlanışı hem değerli hem de meraklı okur adına sevindirici. Yakın zaman önce yayımlanan Marina MacKay’ın yazdığı, Fazilet Akdoğan Özdemir’in çevirdiği Roman Nedir? de bu kitaplardan biri. Romanın doğuşundan bugünkü hâline evrilişine kadar meseleyi geniş bir çerçevede ele alıyor yazar ve ortaya roman dendiğinde akla gelebilecek hemen tüm sorulara yanıt arayan bir kitap çıkıyor.
Kitabın yazarından da bahsetmek gerek biraz...

Marine MacKay ilk kez bir kitabıyla Türkçede kendine yer açıyor. 2014’ten beri ise Oxford St Peter’s College’da ders veriyor. Çalışma alanlarını ağırlıklı olarak yirminci yüzyıl edebiyatı, edebiyat ve şiddet, edebiyat eleştirisi tarihi, modern yazının dönemlere ayrılması, romancıların popülerliği ve dönemselliği oluşturuyor. Roman Nedir? ise MacKay’ın ilgi duyduğu tüm alanları bir pota altında erittiği çalışması olarak dikkat çekiyor çünkü kitabın sayfaları arasında dolaşırken MacKay’ın akademik kariyerinde temas hâlinde olduğu tüm alanlar da bir bir önümüze geliyor. Kısacası MacKay, Roman Nedir? ile kendi bilgisinin ve akademik dünyasının bir özetini gözler önüne seriyor. Bu özet ise âdeta nitelikli bir roman sözlüğü işlevi görüyor. Roman sanatı ve bu sanatın tüm unsurları, MacKay’ın kitabında bir araya geliyor.
 
DÜNDEN BUGÜNE

Romanın hikâyesini on sekizinci yüzyıla kadar götürüyor MacKay. Bu bağlamda üzerine gittiği soru ise şu: Nasıl oluyor da on sekizinci yüzyılda kadınların bir anlamda “zaman öldürmek” için okudukları ve genelde aşağılanan bu “hafif” metinler, bugün, modern zamanların temel edebî türü hâline geldi?
Bu sıra dışı yükselişin hikâyesi MacKay’ın merkeze aldığı. Dünden bugüne çizilen perspektifte de artık romanla özdeşleşmiş pek çok kavram gün yüzüne çıkıyor ve MacKay, bunları da örnek metinlerle açıklayarak yoluna devam ediyor. Bu bağlamda kapsamlı ve daha da önemlisi anlaşılır bir kaynak elimizdeki. Okurunu kavram kargaşasından mümkün olduğunca uzakta tutmaya çalışıyor yazar. Metin ilerledikçe karşımıza çıkan kavramlar da kitabın sonuna yerleştirilmiş bir sözlükle açıklanıyor.

Roman Nedir?, tüm bu içeriğiyle türün gelişimini ve bugününü merak eden herkese bir kapı açmayı vaat ediyor. Araştırmacılar da girebilir bu kapıdan, meraklı okur da... MacKay’ın çalışmasının en güzel yanını da bu meydana getiriyor zaten.
 
Roman Nedir? / Marina MacKay / Çeviren: Fazilet Akdoğan Özdemir / Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi / 334 s.