Metamfetamin: Afganistan'da eroinden sonra üretimi hızla artan uyuşturucu

Afganistan'ın başkenti Kabil'de, yoğun bir köprünün altında yığınla çöp ve akan pis suyun arasında, uyuşturucu bağımlısı, evsiz erkekler yaşıyor.

48 yaşındaki Khudadad, "Bu insana göre bir yer değil, köpeğe göre bile değil" diyor.

Khudadad son beş yıldır hem eroin hem de "kristal meth" diye bilinen metamfetamin bağımlısı. Eroin Kabil'de uzun süredir görülen bir sorun, ancak şimdi birçok kişi metamfetimine, daha ucuz ve aynı derecede tehlikeli bir uyuşturucuya yöneldi.

Khudadad "İlk başladığımda meth pek görülmüyordu ama son bir kaç yılda giderek daha çok sayıda kişi almaya başladı" diyor.

Yeni yayımlanan bir raporda Afganistan'ın önemli bir küresel metamfetamin üreticisi olduğu uyarısı yapıldı. Ülkenin haşhaş tarlaları zaten dünyadaki eroinin başlıca kaynağı ve şimdi Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı Gözlem Merkezi'nin (EMCDDA) hazırladığı raporda, kristal methin en nihayetinde büyük bir endüstriye dönüşebileceği uyarısında bulunuluyor.

Meth patlaması, uyuşturucu kaçakçılarının Afganistan'da doğada kendiliğinden yetişen ve sık bulunan efedra adlı bitkinin, meth üretimindeki başlıca madde efedrinin elde edilmesine kullanılabileceğini keşfetmesinin bir sonucu.

Afganistan uyuşturucu endüstrisi uzmanı ve raporun başyazarı Dr. David Mansfield, "Dağlardaki vahşi bir bitkiden metamfetamin üretilebileceğinin fark edilmesi işleri kökten değiştirdi" diyor.

Dr. Mansfield, uyuşturucu kaçakçıların efedrini daha önce daha pahalı ithal ilaçlardan elde ettiğini, ancak şimdi çok daha ucuz bir alternatif ve "basit kimya" ile üretim yapabildiklerini belirtiyor.

Efedra bitkisi, dünyanın diğer bölgelerinde de kristal meth üretiminde kullanılıyor ancak Afganistan'daki kadar büyük ölçeklerde değil.

Dr. Mansfield ve araştırma ekibi, uydu fotoğrafları ve Afgan uyuşturucu üreticileriyle yaptığı söyleşilerle, Afganistan'ın batısındaki Bakwa bölgesinde 300'den fazla efedrin laboratuvarı keşfetti. Bölge ülkedeki meth ticaretinin merkezi haline geldi, ancak Dr. Mansfield başka bölgelerde de laboratuarlar bulmaya başladı.

Ekip, metamfetamin üretiminin "iki aşamalı bir süreç" olduğunu keşfetti.

Efedrin yoksul hanelerde bile kolaylıkla üretilebiliyor ve daha sonra daha uzmanlaşmış "meth pişiricilerine" satılıyor.

Araştırmacılar efedrin laboratuarlarını, büyük miktarlardaki atık su ve binaların dışına atılıp, kuruşuş efedra bitkisinin kalıntılarından tespit ediyor.

ABD daha önce, uyuşturucu laboratuvarı olduğundan şüphelenilen yerlee hava saldırıları düzeledi ve Mayıs 2019'da bir günde 68 laboratuar vuruldu. Ancak saldırılardaki sivil kayıpları ve bu derme çatma fabrikaların başka yerlerde kolaylıkla kurulabilmesi nedeniyle, saldırılara son verildi.

Ancak Taliban, uyuşturucu kaçakçılarından vergi alıyor. EMCDDA raporunda, Taliban'ın sadece Bakwa bölgesinden, efedrinin ve üretilen metamfetaminin kalitesesine bağlı olarak, yılda 4 milyon dolardan fazla kazandığını tahmin ediyor. Taliban, yönetimi altındaki alanlarda bulunan birçok endüstriden vergi alıyor ancak uyuşturucu ticaretiyle bağlantısını reddediyor.

Adının açıklanmasını istemeyen bir Afgan uyuşturucu kaçakçısı BBC'ye yaptığı açıklamada, Taliban'ın hem efedra bitkisini yetiştiren çiftçilerden hem de satmak için uyuşturucu taşıyan herkesten vergi aldığını söylüyor, "Her yerde Taliban'ın kontrol noktaları var, yani onlardan saklayamazsınız" diyor.

Taliban'ın ideolojisine karşın, neden uyuşturucu ticaretine karşı çıkmadığı sorulduğunda ise uyuşturucu kaçakçısı Taliban'ın "Şu anda bir savaşın ortasındayız, dolayısıyla sorun değil ama doğru zaman geldiğinde yasaklayacağız" dediğini aktarıyor.

Afganistan'da üretilen methin bir kısmı ülkede ya da sınırın ötesinde, İran'da tüketiliyor. Ancak uyuşturucunun çok daha uzaklara gönderildiğine dair işaretler var.

Bu yıl, Afganistan'da imal edildiği düşünülen on milyonlarca dolarlık, yüzlerce kilo meth Sri Lanka Donanması'nın aramalarında ve Umman Denizi'nde devriye gezen uluslararası güçlerin operasyonlarında yük gemilerinde ele geçirildi. Metamfetaminin, Pakistan, İran ve Doğu Afrika'yı izleyen bilinen eroin rotasını takip ederek, Avrupa'ya ulaşabileceği kaygıları var.

EMCDDA raporunun yazarlarından Andrew Cunningham, BBC'ye yaptığı açıklamada şu anda Avrupa'da metamfetamin kullanımının "yaygın" olmadığını söylüyor, ancak "kristal methin yolculuğuna bir noktada Avrupa'da devam etme ihtimalinin büyük olduğunu" da sözlerine ekliyor.

Avusturalyalı yetkililer, son yıllarda ele geçirilen, Afganistan ve komşu İran bağlantılı metamfetamin miktarının arttığını söylüyor. Buna geçen Nisan ayında, piyasa değeri 50 milyon doları geçen ve maden sularının içinde çözündürülmüş halde taşınan büyük miktar da dahil.

Avustralya Federal Polisi'nde, ele geçirilen uyuşturucunun adli tıp incelemesini yapan ekibin başındaki Andrew Parkinson, BBC'ye yaptığı açıklamada "uyuşturucunun efedrinin doğal formunda üretildiğini ve bunun da efedra bitkisinin kullanıldığını gösterdiğini" söyledi.

Afgan methi dünya geneline ihraç edilebilirken, etkisini ilk ve en yoğun hisseden Kabil sokakları.

Uyuşturucu bağımlılarının sığınağı haline gelen köprü altında bir adam, aylarır meth bağımlısı küçük erkek kardeşini aradığını söylüyor ve "Annemiz tüm bu stresten öldü" diyor.

Ülkede istikrarsızlık sürerken, üretilen metamfetamin miktarı ve mahvettiği hayatlar artacak gibi görünüyor. Bir uyuşturucu kaçakçısı gülerek "İşler hiç bu kadar iyi olmamıştı" diyor.

Habere katkıda bulunanlar Sami Yousafzai & Mahfouz Zubaide