Monarşi kaldırılırsa ne olur?

Prens Harry ile eşi Megan Markle’ın kraliyet görevlerinden çekilmek istemesi gündemin üst sıralarında yer almış olabilir ama “Monarşi artık tamamen kalksın” seslerini yeniden yükselten asıl gelişme Buckingham Sarayı’nın yenilenmesi için 369 milyon sterlinlik bir harcama yapılacağının açıklanmasıydı. Bu haber üzerine kamuoyunda bu harcama gerekliydi gereksizdi tartışması sürerken, Saray için alınmak istenen bahçıvana asgari ücretin biraz üstünde maaş verileceğini öğrenilmesi de monarşiye olan kızgınlığı daha da artırdı.

Öyle ki eski bir gazeteci olan Mark Johnson, vergi mükelleflerine yük olmaması amacıyla Saray’ın yenilenme masraflarının Kraliyet tarafından karşılanmasını talep eden bir kampanya bile başlattı. Çok sayıda destekçi de buldu tabii ki. Şu da bir gerçek ama; İngiliz halkı hâlâ başta Kraliçe Elizabeth olmak üzere Kraliyet ailesini seviyor. Zaman zaman yapılan istatistiklerde bu görülür. 

Aslında nüfusun yaklaşık yüzde 70’i monarşinin korunmasından yana. Ancak bir hükümet biçimi olarak monarşi elbette eskimiş bir tarz. Bu nedenle İngiltere’de de artık yerine cumhuriyet gelmesini isteyenlerin de sayısı az değil.

Monarşi kalkarsa, örneğin Kraliyet ailesine ne olacak? Soru şu açıdan önemli; eğer monarşi kalkacaksa Kraliyet’in servetinin, yani bu servetin toplandığı Crown Estate’in de el değiştirmesi gerekecek. Crown Estate, Kraliyet’in, İngiltere’de Buckingham Sarayı dahil, Galler ve Kuzey İrlanda’daki arazilerini yöneten tahminen 12 milyar sterlin değerinde bir mülk portföyüdür bilindiği gibi.

Eğer monarşi kalkarsa, kraliyet mensupları hâlâ hem Birleşik Krallık’ta hem de dünyanın başka yerlerinde var olan servetleri ile bir güç olmayı sürdürecek. Lüks yaşamları devam edecek. Kraliçe’nin özel mülkiyeti olan Sandringham Sarayı, Balmoral Şatosu ile Kraliyet mülkü olan Buckhingham Sarayı, Holyroodhouse Sarayı ile Kraliyet Sanat Koleksiyonu, değil yedi, yetmiş yedi sülalesine yeter Kraliyet ailesinin. Rejimin değişmesinde bunlara dokunulmayacak çünkü.

Dört yolla kalkabilir

Kraliyet’in ortadan kalkmasının dört yolu var: 1) ülkenin bir yabancı güç tarafından işgal edilmesi sonucu ortadan kalkabilir, 2) ülke içinde bir halk devrimi ile ya da 3) bir parlamento kararı ile sonlandırılabilir, nihayet 4) aile istifa ederek monarşiye son verebilir. Birinci ve ikinci şıkkın gerçekleşmesi halinde Kraliyet mensuplarını elbette kötü bir hayat bekliyor olacak. Ancak üçüncü ya da dördüncü şık gerçekleştiğinde yukarıda özetlediğim refahı koruyabilecekler.

Artık turistik/folklorik bir kuruma dönüşmüş olsa da halkın desteklediğini söylediğim monarşinin kaldırılması için kampanya yürüten Cumhuriyet adlı bir platform var. Ama Brexit’in yaşadığı kargaşayı bildikleri için konunun aslında büyük bir taraftar gerektiren referandum konusu olmayacağını belirtiyor grup sözcüleri.

Kalkması halinde ne olacağı kuşkulu iki konu var, İngiliz Milletler Topluluğu ne olacak, ki topluluğu oluşturan ülkeler Kraliyet bağı ile bağlılar, ikincisi de Anglikan Kilisesi’nin başı kim olacak? Kraliçe kilisenin başı olduğu için laik bir ülke olmayan İngiltere’nin monarşi kalktıktan sonra başa gelen devlet başkanı, laiklik de kabul edilirse eğer kilisenin başı olmayı nasıl sürdürebilir gibi.

Bir de monarşinin kaldırılmasıyla bitmiyor sorun. Aristokrasiye dayalı Cambridge ile Oxford’un (yani Obridge’in) gücü, köklü bir değişiklik olmazsa Britanya’nın sosyal karakterinde rol oynamaya devam edecek. Bu monarşiden kalan tüm davranış biçimlerinin de değişmesini isteyenlerin istediği bir durum olmayacak tabii.

BuckIngham planı

Tanınmış İngiliz tarihçi Philip Murray, halkın monarşiye olan sıcak yaklaşımının aslında Kraliçe Elizabeth’e yönelik olduğunu düşünüyor. Murray’a göre “O saltanatta kaldığı sürece monarşi her zaman güçlü bir halk desteğine sahip olacak”. Ama giderse, işte o zaman halkın monarşiye ilişkin ruh hali değişebilir yine Murray’a göre. Cumhuriyet için yapılacak bir referandumun sadece bir başlangıç olacağını düşünenler de var tabii. Ama bunu savunanlar bile “ideal olanın yavaş yavaş toplumun hazırlanması” olduğunu söylüyor.

Cumhuriyet yanlıları isteklerinin eninde sonunda gerçekleşeceğinden eminler. O kadar hazırlar ki, monarşinin simgesi sayılan Buckingham Sarayı’nın ne olabileceğini bile şimdiden planlıyorlar. Sarayda çoğu kullanılmayan 750 oda var. Ola ki monarşi kalkar, o zaman sarayın büyük bir toplum merkezine, müzeye ya da amaca da çok uygun olacağı kesin olan bir “Demokrasi Müzesi’ne dönüştürülmesi de Cumhuriyetçilerin hedefleri arasında.

Olursa böyle bir değişiklik biz de sonuçlarını göreceğiz ama onca sorunumuz arasında İngiltere Krallığı’na ne olacağına daha fazla kafa yoracak halimiz yok tabii ki.

Onu Saray’ı olanlar düşünsün.