Sokağın alışveriş sesi: Semt pazarları

Türkiye’nin yaklaşık 300 bin noktasında kıyafetten sebze meyveye, kuru gıdadan ev gereçlerine kadar uzanan çeşit çeşit ürünlerin satıldığı semt pazarları kuruluyor. Alışveriş kültürünün tarihi dokusunu oluşturan semt pazarları, her gün bir yenisi açılan 'kapalı alışveriş merkezlerine' karşı hala dimdik ayakta duruyor.

Yayınlanma: 24.08.2014 - 14:37

Güncelleme: 24.08.2014 - 14:42

Her türlü rengi, sesi, kokuyu içinde barındıran ve sokak alışverişi kültürünün mabedi sayılan pazarlar, 7’den 70’e herkesin uğrak yeri. Pazar alışverişi, Türkiye’deki hemen hemen her evin vazgeçilmez rutinlerinden biri ayrıca. Ülke genelinde yaklaşık 300 bin satış noktasına dağılmış geleneksel semt pazarları, yıllardır başta mutfak alışverişi olmak üzere her türlü ürününün temin edilebilmesine olanak sağlıyor. İstanbul'un yaklaşık 400 noktasında kurulan organik ve semt pazarları da bu gelenekselliğin en büyük duraklarını barındırıyor. Çoğunluğunda sebze meyvenin satıldığı azımsanmayacak bir kısmında ise sosyete pazarı diye nam salmış ve 'marka' kıyafetlerin tezgahları süslediği pazarlar, İstanbul'un en önemli alışveriş noktalarını oluşturuyor. Peki pazar emekçileri ve ziyaretçileri, 'semt pazarları' hakkında ne düşünüyor? Neyden şikayetçi ya da ne istiyorlar?

Bakırköy Ekolojik Pazarı ve Bakırköy Salı Pazarı emektarları, ziyaretçileriyle şehrin açık AVM'leri hakkında konuştuk.

Bakırköy Organik Pazar

PAZARCILAR

Kuru gıda satışı yapan Hatice A. (34)

“ Bu işi yaparken hem biz sağlıklı besleniyoruz hem de insanların sağlıklı beslenmesine yardımcı oluyoruz. Ürünlerimizi sattığımız dükkanımız da var ama daha çok kişiye ulaşmak için bir yandan da pazarcılık yapıyoruz. Pazarlarda ürün seçeneği daha fazla oluyor. Bir de müşterilerle daha yakın bir ilişki kuruluyor. İnsanlar pazarlarda daha fazla vakit harcıyor. Herkes, Avm'ler yerine pazara gelsin pazardan alışveriş yapsın.”

Zerzevatçı Şerife U. (50)

“Ben, Zonguldak'ta yaşıyorum normalde . Haftada iki kere pazar için İstanbul'a geliyorum. Üç yıldır bu işi yapıyorum. Aslında benim kardeşim pazarcıydı. Zonguldak'ta bir günün onun yanına yardıma gittim. Çok hoşuma gitti ve ben de pazarcılık yapmaya başladım. Herkesin pazar havasını tatması gerekir. Pazarların, büyük marketler ve AVM'lerden farkını gelip kendileri görsünler. Pazarcılık kültürü Türkiye'de hiç bir şekilde bitmez. Köylüler sağ olsun, buna izin vermezler.”

Balcı Emel Ü.(60)

“Sekiz yıldır organik pazarda satış yapıyorum. Şişli Bomonti Pazarı'nın ilk kurucularınızdanız. Buğday Derneği'nin bize gösterdiği yolla bu işe başladık. Organik pazarların reklamı çok yapılmıyor ne yazık ki. Biz kendi bireysel çabamızla tanıtım yapıyoruz. Organik pazarlar nezih pazarlardır. İnsanlar az çok organik ürünlerin önemini bilerek buraya gelir. Biz organiğe gönül verdik. Benim balımla büyüyen çocuklar vardır. Eğer siz işinizi iyi ve müşterinin isteği doğrultusunda yaparsanız, müşteriniz sizi asla bırakmaz. Artık müşterilerimizle akraba - dost olmuş durumdayız. Pazarın bana kattığı en büyük şey, bu dostluktur.”

Kozmetik ve temizlik ürünleri satışı yapan Serhat A. (42)

“Pazarlarda satış yapmadan önce kozmetik sektöründe çalışıyordum. Aynı zamanda organik kozmetik ve temizlik ürünleri kullanıcısıydım. Baktım bu işte gelecek var, bende bu işe gireyim dedim. Çünkü müşteriye ulaşmanın en kolay yolu pazarlardadır. Aslında pazarlar günümüz AVM'lerin ilkel bir hali. Ama AVM'lerden daha sıcak bir yapıya sahip.”

MÜŞTERİLER

Ev hanımı Emel T. (29)

“Bütün sebze meyve alışverişimi pazarlardan yapıyorum. Bütün ailem, annem her zaman pazarlardan alışveriş yapmıştır. Böyle bir pazar kültürüyle büyüdüm. Pazar alışveriş diğer seçeneklerine göre daha sıcak ve birebir ortam sunuyor insana. Ürünün nereden geldiğini biliyorsunuz burada. Organik pazarlar çıkmadan önce normal pazarlara seracılıktan ötürü pek güvenim kalmamıştı. Özellikle bebeğim için organik pazarları tercih ediyorum artık. Çünkü ne kadar yemek yiyeceği bebeğimin sorumluluğunda ama ne yiyeceği benim sorumluluğumda.”

Özel sektör çalışanı Osman Ö. (43)

“Elimizden geldiğince mutfak alışverişini organik pazarlardan yapmaya çalışıyoruz. Aradığımız ürünün her çeşidini her türlü fiyat aralılığında pazarlarda bulabiliyoruz. Görerek, koklayarak ve tadarak alışveriş yapıyoruz. Ben market alışverişini sevmem. Alışveriş normalde sıkıcı bir iştir. Ama pazarlarda durum böyle değil. İnsanlarla konuşarak, yavaş yavaş, gezerek alışveriş yapabiliyorsunuz. Pazarcınızla ahbap olabiliyorsunuz. Bu yüzden pazardan alışveriş yapmayı asla kesmem. Ben aldığım domatesin nereden geldiğini biliyorum burada. Hem taze oluyor. Marketlerde dondurulup, size sunulan ürünler gibi olmuyor. Balıkçınız size balık verirken eğer o balık dondurulmuşsa 'Ağabey, buzhane bu hafta alma' der.”

Bakırköy Salı Pazarı

PAZARCILAR

Tekstil satışı yapan Yasin A. (29)

“Pazarcılık yorucu bir iş aslında. Mesai saatleri çok uzundur. Bu yüzden de çok yorucudur. Kışın soğuk havayla yazın ise sıcakla uğraşırsınız. Ama kendi işimizi kendimiz yapıyoruz başımızda emir veren yok. Halk genel olarak semt pazarlarından memnun. Çünkü fiyatlar cazip. Herkesin evine yakın olan pazar yerleri vardır ayrıca. Ancak son üç yılda açılan yoğun AVM açılışından sonra satışlarımız yüzde 50 düştü. Çünkü ucuz kiyafet satıyorlar. ”

Tekstil satışı yapan Metin Ö. (38)

“Pazarcılar olarak düzensiz saatlerde çalışıyoruz. Çalışma saatlerimiz çok fazla. Pazarlardaki çadırlar ne yazın güneşten koruyor ne de kışın yağmurdan, kardan. Bu pazarlar 50 yıl önceki yaşam standartlarındaki pazarlar. Belediyeler pazar alanlarını; koruyucu özelliği olan çadırlar, kapalı alan, otopark, tuvalet, mescit, kafelerin olduğu şekilde düzenlemeli. Pazar alanlarında eşyalarımızı boşaltırken bile çok zorlanıyoruz. Biz belediyelere vergimizi ödüyoruz. Ama belediyeler, burada çalışanların sigortası var mı yok mu diye kontrol bile etmiyor. Bizi çalışma sisteminin dışında tutuyorlar. Pazarlar; alışverişin can pazarı ve ağır bir iş yüküne sahip olmasına rağmen sosyal olarak denetlenmeyen bir sektör. Pazarcıların denetlenmesi lazım. Ama baskıcı bir şekilde değil, bizi insan yerine koyarak....

AVM'ler de herkesin işlerini düşürdü. Bundan sonra artık AVM'lerin açılmaması lazım. Yeterince açıldı. AVM'ler yapılırken biz, dükkanlarda pahalı elit markaların olacağını düşündük. Ama adamlar 7 TL'ye tişört satıyor.”

Mayo satıcısı Ayhan Y. (299)

“Haftanın altı günü pazara çıkıyorum. 2000 yılına kadar olan dönemde maddi olarak iyi kazanıyorduk. Ama 2000'den sonraki dönemde hükümetin her yere AVM açma politikası yüzünden artık zor kazanıyoruz.”

Zerzevatçı Ayşe S. (48)

“Benim yıllardır kemikleşmiş müşterilerim vardır. Domatesi özellikle gelir benden alır. Müşterilerimle komşu gibi olmuşuzdur bu yüzden. Bir yandan gelir iki kilo domates alır bir yandan da halimi hatırımı sorar. Kimin ne sıkıntısı vardır, kimin çocuğu ne yapıyordur hep biliriz...

Ayrıca marketlerin ürünlerini toptan getiriyor olmasına rağmen en ucuz sebze ve meyve pazardan alınır. Hem de tek çeşit değil. Herhangi bir pazarda 10 tane tezgah görürsünüz domates satan. Bakarsınız hangisini beğenirseniz onu alırsınız. Seçimi müşteri yapar.”

MÜŞTERİLER

Ev hanımı Meral O. (38)

“Çocukluğumdan beri pazara gelirim. Küçükken az kaybolmamışımdır kalabalık arasında. Bu yüzden çocukken pazarları hiç sevmezdim. Tabi şimdi durum öyle değil. Arada bir marketten alışveriş yapsam da bizim evin haftalık zerzevatı pazardan alınır. Aslında pazara çıkmak yorucudur. Ama bir kaç saatte bütün ihtiyaçlarını alırsın. Hem de çok ucuza.”

Üniversite öğrencisi Ece K. (23)

“Pazara kıyafet almak için çıkıyorum. Neredeyse bütün kıyafetlerimi pazarlardan alırım. Çünkü çok ucuza istediğim tarzda giysi bulabiliyorum. Burada ihraç fazlası, markaların defolu ya da eski sezon ürünlerini çok makul fiyatlara alabiliyorsun.”

İstanbul'un meşhur semt pazarları:

Pazartesi:

Kadıköy Göztepe Pazarı

Küçükçekmece İnönü Pazarı

Silivri Pazarı

Üsküdar Çengelköy Pazarı

Salı:

Bakırköy Salı Pazarı

Kadıköy Pazarı

Beşiktaş 4. Levent Pazarı

Şehremeni Pazarı

Çarşamba: