Tahran’da Yahudi anıtı

İran ile İsrail arasındaki bitmeyen kavga bir yana, İran kendi Yahudi halkı için “Yahudi Şehitleri Anıtı” açtı. Tahran’da pazartesi açılan anıt, 1980-88 arası Irak’la yaşanan ve iki taraftan 1 milyon can alan savaşta ölen İranlı Yahudilere adandı. Bir Yahudi mezarlığına yerleştirilen ve etrafı İran bayraklarıyla donatılan büyük taş blokun bir yüzüne Yahudilerin en eski sembollerinden Yedi Kollu Şamdan çizildi, ölen Yahudilerin isimleri yazıldı ve Farsça ve İbranice “şehit” ibaresi konuldu.

İsrail’i “Siyonist rejim” olarak niteleyip tanımayan İran’da her vesileyle “İsrail’e ölüm” sloganları atılırken azınlıktaki Yahudi cemaati hem kıskaca alınıyor hem el üstünde tutuluyor. Ortadoğu’da İsrail’den sonra en kalabalık Yahudi nüfusa sahip ülke İran. 1979’da 100 bini bulan Yahudi nüfusundan 20-30 binin kaldığı İran’dan ABD ve İsrail’e büyük göç yaşandı. Pek çoğu İsrail’de üst mevkilere yükseldi, ilk akla gelen İran doğumlu İsrail Cumhurbaşkanı Moşe Katzav. Tahran, diğer yandan Yahudi nüfusunu çeşitliliğin ve zengin tarihe saygının işareti görüyor. Holocaust inkârcısı Mahmud Ahmedinecad’dan sonra Holocaust’u kınayan Hasan Ruhani’nin cumhurbaşkanlığında Yahudiler daha rahat nefes alıyor. Ruhani geçen yıl ABD’ye İran’ın tek Yahudi milletvekiliyle gitmiş, Twitter’dan Yahudilerin yeni yılını kutlamıştı.

Anıt, Irak’a karşı savaşırken ölen 5, Saddam’ın Tahran’ı bombalaması sırasında ölen 3 ve 1979 devriminin ilk günlerinde öldürülen 2 Yahudiye adandı. Açılış töreninde Meclis Başkan Yardımcısı Muhammad Hasan Abuturabi- Fard imalı bir konuşma yaptı. “Yahudi toplumunun İslam Cumhuriyeti’nin kurumsallığını desteklemeye ve devrimin yüce liderine itaat etmeye yönelik net duruşu semavi dinlerin öğretilerinden kaynaklanan bağları gösteriyor” diyen Abuturabi-Fard, İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu’nun “vahşi ve insanlık dışı” davranışlarını kınamayı ihmal etmedi.

Yahudi cemaati anıtı açılım olarak görüyor. Tahran’daki 8500 kişilik cemaatin lideri Hümayun Samiyah Necef Ebadi, yasalar karşısında tam manasıyla eşit olmadıklarından, hükümette kilit görev alma imkânlarının bulunmadığından yakınırken Müslümanla evlenen Yahudi kadın öldüğünde tüm mirasının kocasının ailesine gitmesi, Yahudileri öldürenlerin ağır hapse çarptırılsa da 3 yıl sonra bırakılması örneklerini veriyor. “Ruhani seçildiğinden beri olumlu değişiklikler var. Bunun örneği olan anıta baktıklarında bizim fedakârlıklarımızı görecekler” diye ekliyor. Yahudi vekil Ciamak Morsadegh’in “Biz bu ülkede kiracı değiliz. Biz İranlıyız ve 30 asırdır buradayız” sözleri cemaatin hislerine tercüman. İran’daki İsrail düşmanlığını Yahudi cemaati üstüne alınmıyor. Ebadi, “İran halkı bizi Siyonist değil Yahudi görüyor” diyor. İsfahan’daki bir esnaf “Biz İranlı Yahudiyiz, İsrail’le ilgimiz yok. Bizim sevdiğimiz ülke burası” tablosu çiziyor.