Tarih ve kültür kenti: Gazi Kars (09.05.2013)

Birçok medeniyete ev sahipliği yapan Ani Harabeleri, Kars'a 42 kilometre uzaklıktaki Arpaçay Nehri'nin batı yakasında, Ermenistan-Türkiye sınırını ayıran volkanik tüf tabakası üzerine kurulan bir Orta Çağ şehri olarak tanımlanıyor.

Yerleşimin M.Ö. 5000'li yıllara dayandığı ve tarihçiler tarafından "Dünya Şehri" olarak nitelendirilen tarihi kent, Kafkaslar'dan Anadolu'ya girişteki ilk kent olma özelliğini taşıyor. 961-1045 yılları arasında Bagrat hanedanından Ermeni hükümdarlarının başkenti olan kent üzerindeki sur içindeki 8 kilise ve bir cami halen ayakta bulunuyor.

İçindeki çalışmaların 2006 yılından bu yana Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından takip edilen, 2012 yılından bu yana 47 günlük alan kazı çalışması yapılan Ani Harabeleri'nde, bu yıl içinde prefabrik üzerine 50-60 öğrencinin kalabileceği, çıkan eserlerin depolanabileceği bir kazı evi de inşa edilecek. Birinci derece arkeolojik sit alanı olan alanda, kazı yapmak Bölge Koruma Kurulu'nun iznine bağlı.

Kümbet Camii

Kars'ta 937 yılında 12 Havariler adına yaptırılan kilise, ayakta durduğu bin 76 yılda, 4 kez cami, 4 kez de kilise olarak kullanıldı. Bagratlı Krallığı tarafından 12 Havariler adına yaptırılan Havariler Kilise günümüzde Kümbet Camisi olarak kullanılıyor. Bagratlı Krallığı döneminde kilise olarak kullanılan eser, 1064 yılında Selçuklu Devleti'nin Anadolu'yu fethetmesinden sonra Selçuklu Sultanı Melikşah tarafından camiye çevriliyor. 1064 yılında Selçuklular Kars'ı terk ettikten sonra tekrar kiliseye çevrilen eser, 1579'da Lala Mustafapaşa Kars'ı yeniden imara geldiğinde yeniden camiye dönüştürülerek ibadete açılıyor. 1877-1879 Osmanlı-Rus savaşında Kars'ın 40 yıl Rus esareti altında kaldığı dönemde, burası Ortodoks Kilisesi oluyor ve 1890 yılında yanına çan kulesi yapılıyor. Çan Kulesi, 1918'de yıkılıyor.

Kars'ın yeniden Osmanlı hakimiyetine girdiği dönemde yeniden camiye çevrilen eser, 1919 ve 1921 yılları arasında Ermeniler tarafından tekrar kiliseye dönüştürülüyor. Cumhuriyet dönemine yaklaştıktan sonra Kars 30 Ekim 1924'te kurtuluyor ve Türkiye Cumhuriyeti topraklarına katılıyor. Kilise sonra da camiye çevriliyor.

Tarihi Rus binaları

Rusların 40 yıl boyunca hüküm sürdüğü Kars'ta, Hollandalı mimarlar tarafından imar edilen 157 barok mimarisi yapı da ziyaretçilerini bekliyor. 1878-1918 yılları arasında Rus esareti altında kalan Kars'ta, Hollandalı mimarlar tarafından yapılan tarihi binalar, 2 ve 3 katlı olarak yer alıyor. Bu tarihi binalardan 22'si koruma altında.

Rus mimarisinin Kars'taki önemli örnekleri arasında Azerbaycan Başkonsolosluğu, Hekim Evi, Kafkas Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, Defterdarlık ve İl Sağlık Müdürlüğü binaları bulunuyor.

Fethiye Camii

Temeli Bagratlı Kralı 2. Sembat tarafından M.S. 990 yılında atılan Büyük Katedral, Sembat öldükten sonra eşi kraliçe Katranide tarafından 1001 yılında bitirildi. Kilisenin mimarı aynı yüzyılda İstanbul'daki Ayasofya Kilisesi'nin tamiratını yapan Tiridat ustadır. Katedral, 1064 yılında Sultan Alparslan'ın Ani'yi fethetmesinden sonra camiye çevrilmiş ve ilk fetih namazı kılınmıştır. Bu sebeple büyük katedrale Fethiye Camii de deniliyor.