TBMM İçtüzüğü değişiyor

İçtüzük Uzlaşı Komisyonu üyeleri AKP Ankara Milletvekili Salih Kapusuz, CHP İstanbul Milletvekili Ali Topuz, MHP Isparta Milletvekili Nevzat Korkmaz ile DTP Grup Başkanvekili ve Diyarbakır Milletvekili Selahattin Demirtaş, Meclis'te düzenledikleri ortak basın toplantısıyla TBMM İçtüzük'te yapılması öngörülen değişiklikler hakkında bilgi verdiler.

Hazırlanan İçtüzük taslağına göre, TBMM Genel Kurulu'nda, serbest konuşma saatinde en çok 15 milletvekili 3'er dakika söz alabilecek. Siyasi Etik Kurulu, Parlamento Akademisi, AR-GE ve Gelecek Komisyonu kurulacak. ''Torba Kanun'' ve ''Temel Kanun'' uygulaması kalkacak. Genel Kurulun gündeminin çok sık değişmesinin önüne geçmek için de 1 aylık gündemin önceden belirlenmesi şartı getirilecek.

Genel kurulda siyasi tartışma yapılacak

Kapusuz, komisyonun bu ihtiyacı görerek, demokratik, katılımcı, çoğulcu, planlı ve öngörülebilir bir yasama ve denetim yapılması esasından hareket ettiğini söyledi.

Komisyon çalışmaları çerçevesinde, komisyon başkanları, akademisyenler, eski ve yeni Meclis bürokratlarının dinlendiğini, Almanya, Danimarka, Fransa, İngiltere, İspanya ve İtalya ile Avrupa Parlamentosu içtüzüklerinin incelendiğini anlatan İçtüzük Uzlaşı Komisyonu üyeleri AKP Ankara Milletvekili Salih Kapusuz, Macaristan, İtalya, İspanya parlamentolarının ziyaret edildiğini ifade etti.

Kapusuz, değişiklikle, milletvekillerinin yasama ve denetim sürecine daha etkin katılımının sağlanmasının amaçlandığını, komisyonların yetkilerinin artırıldığını, etkin denetim yapmalarına olanak tanındığını, tasarıların, büyük ölçüde komisyonlarda olgunlaştırılması, Genel Kurulda daha çok siyasi tartışmaların yapılmasının benimsendiğini belirtti.
 

Getirilen değişiklikler

Yeni içtüzükle, Meclis Başkanı, Başkanlık Divanı ve Danışma Kurulunun yetkilerinin artırıldığını vurgulayan Kapusuz, Komisyon Başkanlık Divanı, Komisyon Başkanlar Kurulu, Siyasi Etik Kurulu ve Parlamento Akademisi gibi bazı yeni kurumların oluşturulduğunu bildirdi.

Kapusuz'un verdiği bilgiye göre, TBMM İçtüzüğü'nde yapılacak diğer yenilikler şöyle:
Komisyonlar yeniden tanımlanacak. Kadın-Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu, Bilişim, Bilgi Teknolojisi, AR-GE ve Gelecek Komisyonu kurulacak.
Belli bir tasarı veya konuyu incelemek, araştırmak ve görüşmek üzere özel komisyonlar oluşturulacak.
Komisyonlarda, ilgili bakanlığın bütçesi görüşülecek. Komisyonlarda, yılda en az 1 kez, bütçe uygulamaları, bakanlık çalışmaları, plan ve projeleri hakkında bilgi almak amacıyla ilgili bakanlar dinlenecek, görev alanlarına yönelik araştırma ve görüşme yapılacak.
Torba kanun ve temel kanun uygulaması kalkacak.


Değişiklik önergeleri 1 gün önce verilecek

Yasama ve denetim faaliyetleri, oluşturulacak ''Meclis Resmi Bülteni''nde yayınlanacak.
Karar yeter sayısı, üye tam sayısının 5'te 1 olacak.

Kanun tasarı ve teklifleri, belli sürede sonuçlandırılacak, son oylamalar açık oylamayla yapılacak. Komisyonlar çalışmalarını, 1 haftalık kesin gündem, 1 aylık taslak gündem çerçevesinde sürdürecek.

Sivil toplum kuruluşları, komisyon toplantılarına katılıp, söz alabilecek. Değişik önergeleri, komisyonlarda; en geç işin görüşüleceği günden bir önceki gün, saat 14.00'e, Genel Kurulda ise bir gün önce saat 15.00'e kadar verilecek. Komisyon üyesi olmayan milletvekilleri de komisyonlarda önerge verebilecek.


Üçer dakikalık söz hakkı

Genel Kurulda her birleşimin başında, ''serbest konuşma saati''nde en çok 15 milletvekiline 3'er dakikayı geçmemek üzere toplam 45 dakika, Hükümete ise cevap vermek için toplam 15 dakikayı geçmemek üzere söz hakkı tanınacak.

Genel Kurulun bir aylık kesin gündemi ve sonraki bir aylık taslak gündemi, Danışma Kurulunda oy birliğiyle belirlenecek. Danışma Kurulunda uzlaşma olmazsa, gündem Başkan tarafından saptanacak. Bu durumda gündemin 5'te 1'i, muhalefet partilerinin isteklerine ayrılacak.

Danışma Kurulu, toplumun genelini ilgilendiren ve öncelikli görüşülmesinde kamu yararı olan konuların ele alınması amacıyla TBMM Başkanı, Hükümet, en az 2 siyasi parti grubu ya da TBMM üye tam sayısının 5'te 1'inin istemi üzerine, özel gündem belirleyebilecek.

Yoklama ve açık oylamalarda pusula kullanılamayacak. Açık oylamada elektronik cihaza giremeyen milletvekili, oylama sonucu ilan edilmeden, ayağa kalkarak, durumu başkana bildirerek, oy kullanabilecek.


Artık maddeler üzerinde konuşulmayacak

Danışma Kurulunca aksi kararlaştırılmamışsa, Genel Kurulda yapılacak görüşmelerde kanun tasarı ve teklifleri üzerinde verilecek önerge sayısı, madde sayısı kadar olacak.

Grubu olmayan milletvekillerine sayıları ile orantılı olarak verilecek önerge sayısı, toplam önerge sayısından düşüldükten sonra, kalan önerge sayısının 3'te 1'i iktidar grubu, 3'te 2'si muhalefete mensup siyasi parti grupları arasında eşit dağıtılacak. Hükümet, iktidar grubuna düşen önerge sayısını kullanacak.

Danışma Kurulu, kesin gündemi belirlerken, her tasarı ve teklifin görüşülmesi için toplam süre belirleyecek. Konuşma süreleri, Hükümet, komisyon ve siyasi parti grupları için 15, grubu olmayan milletvekilleri için 10 dakikadan az olmayacak. Bu süreler, garanti edilen süre olacak. Danışma Kurulunun belirlediği toplam süreden, garanti edilen süreler çıkarıldıktan sonra kalan süreden, öncelikle grubu olmayan milletvekillerine, üye sayısı oranında konuşma süresi verilecek. Geriye kalan süre, siyasi parti grupları arasında eşit dağıtılacak.

Genel Kurulda, kanun tasarı ve tekliflerin geneli üzerinde konuşulacak, maddeler üzerinde tek tek söz alınmayacak.


"Acele soru" kurumu getiriliyor

TBMM Genel Kurulu'nda, denetim imkanları genişletilecek ve etkinleştirilecek. Genel Kurulda, her hafta salı günü sözlü sorular için 1 saat süre ayrılacak. Genel Kurulda, soru-cevap diyaloğu kurulacak.

Denetimde, sadece muhalefete mensup siyasi parti grupları ve grubu olmayan milletvekillerinin kullanabileceği, ''acele soru'' kurumu getirilecek. Her hafta çarşamba günü, güncel gelişmelerle ilgili acele sorular için 1 saatlik süre tanınacak.

Anayasa Mahkemisi'nin iş yükü

İçtüzük Uzlaşma Komisyonu Başkanı Salih Kapusuz, Mecliste daha fazla yasa çakırma imkanı sağlanmasıyla Anayasa Mahkemesi'ne yapılacak başvurularda da artış olabileceğine ilişkin soruya cevap verdi.

Kapusuz, İçtüzük çalışmalarında ''kaliteli bir yasama yapılmasını'' önemsediklerini, bu nedenle de , ihtisasla ilgili daimi komisyonların güçlendirildiğini vurguladı.

TBMM'de sürekli olarak çalışacak 21 ihtisas komisyonu oluşturulacağını bildiren Kapusuz, ''Bu komisyonlarda yasalar enine boyuna tartışılıp, şekillendirilecek'' dedi.

Ali Topuz da bu konuda, yasama sürecinin daha katılımcı ve etkin olacağını belirterek, ''Yasaların Anayasaya aykırı olmasından dolayı Anayasa Mahkemesine gidiliyordu. Komisyonlar iyi çalıştığında Anayasa Mahkemesine giden konular, yasalardan ayıklanabilecek'' dedi.
 

Genel kurula dizüstü bilgisayar

Topuz, ihtisas komisyonlarında, ayda bir kez ilgili bakanın katılımıyla karşılıklı soru-cevap uygulamasına gidileceğini de belirterek, Meclis çalışmalarının yarısını denetim konularının oluşturacağını söyledi.

Genel Kurul çalışmalarına katılım için her milletvekiline dizüstü bilgisayar verileceğini bildiren Topuz, ''Genel Kurulda her milletvekiline bir dizüstü bilgisayar verilecek. Milletvekilleri avuç içlerini tanıtarak bu bilgisayarlardan sisteme girebilecek. Bu bilgisayarlar aracılığıyla yoklama, oylama, konuşma, soru sorma talebi yapılabileceği gibi Meclis çalışmalarına yönelik komisyonlar dahil her türlü bilgilere ulaşılabilecek. Bu vesileyle de Meclisin teknik altyapısı ileri teknolojiyle değiştirilecek'' diye konuştu.


"Yeni yasama yılına yeni içtüzükle girilecek"

İçtüzük Uzlaşma Komisyonu Başkanı Kapusuz, hazırladıkları taslak metnin bugünden itibaren kamuoyunun tartışmasına sunulduğunu belirterek, ilgili tarafların görüş ve önerilerini değerlendireceklerini söyledi.

29 Mart seçimlerine kadar kamuoyunda tartışılması beklenen yeni İçtüzüğün, gelecek görüş ve öneriler doğrultusunda Komisyon tarafından nisan ve mayıs aylarında çalışma yapılacağını bildiren Kapusuz, ''Yeni yasama yılına yeni İçtüzükle girilecek. İçtüzük, 1 Ekim 2009 itibariyle yürürlüğe girecek. Mayıs ve haziran aylarında çalışmaların tamamlanıp, yeni İçtüzüğün kabul edileceğini düşünüyoruz'' diye konuştu.

Kapusuz, İçtüzük kabul edildikten sonra gerekli teknik altyapının hazırlanması amacıyla ihale yapılacağını, Meclis tatile girdikten sonra bu yeniliklerin tamamlanacağını kaydetti.

Komisyon üyesi MHP Isparta Milletvekili Nevzat Korkmaz da İçtüzük Uzlaşma Komisyonunun hazırladığı metnin bir taslak olduğunu belirterek, siyasi parti grup başkanlıklarının söz konusu metni inceleyeceklerini söyledi.

TBMM başkanı seçiminde turlar azaltıldı

TBMM Başkan adaylarının bildirilmesi süresi 5 günden 3 güne inecek. 4 tura kadar çıkan Başkanlık seçimi de 2 tura düşürülecek. İlk oylamada, seçilebilmek için gerekli olan üye tam sayısının salt çoğunluğu sağlanamazsa, 1. oylamada en çok oy alan 3 adayın katılacağı 2. oylamaya geçilecek. 2. oylamada bu 3 adaydan en çok oy alan üye, TBMM Başkanı seçilecek.
Danışma Kurulu, gerektiğinde katip üyelerin ve idare amirlerinin sayısını artırabilecek.
Meclis Başkanı, grupların Başkanlık Divanındaki üyelerini belirlerken, Danışma Kurulunun görüşünü alacak.

Salt çoğunluğa sahip parti grubu, 2 Meclis Başkanvekilliğini alacak, kalan başkanvekillikleri, oranı en yüksek olan diğer siyasi parti grubundan başlanarak sırayla dağıtılacak.

Siyasi parti grupları da kendilerine düşen divan üyelerini 3 gün içerisinde Başkanlığa bildirecek. Divan üyelikleri Genel Kurulda oylanmayacak, listeler Meclis Resmi Bülteninde yayımlanarak kesinleşecek.


Meclis başkanı dava açabilecek

Yabancı devlet adamlarının TBMM Genel Kurulu'nda konuşabilmesi de içtüzükle dayanağa kavuşturuluyor.

İçtüzük değişikliğiyle, TBMM Başkanı'nın görevleri yeniden tanımlanıyor. Meclis Başkanı, TBMM'nin manevi şahsiyetini ve milletvekilliğinin itibarını koruyacak, TBMM adına Meclisin manevi şahsiyetine yönelik hakaret ve saldırı halleri dahil, dava açabilecek, suç duyurusunda bulunabilecek. Danışma Kurulunda uzlaşma sağlanamaması halinde Genel Kurulun gündemini belirleyecek, Komisyon Başkanları Kuruluna başkanlık edecek, arşive gönderilecek belgelerle ilgili karar verecek. Meclis Başkanı, Cumhurbaşkanına vekalet ederken Başkanlık yetkilerini kullanamayacak.


Bakan, danışma kuruluna katılabilecek

Danışma Kuruluna, Hükümeti temsilen bir bakan katılabilecek. Meclis Başkanının daveti üzerine, Başkanlık Divanı üyeleri ve görüşme konusuyla ilgili komisyon temsilcileri de toplantılarda yer alabilecek, ancak oy kullanamayacaklar.

Danışma Kurulu, Genel Kurul çalışmalarının yanı sıra Meclis komisyonlarının da çalışmalarını düzenleyecek. Tatil veya ara vermede, hangi komisyonların çalışabileceğine, Danışma Kurulu karar verecek.

Danışma Kurulu, Başkanın gerek görmesi, bir siyasi parti grubunun veya Hükümet temsilcisinin istemi üzerine, en geç 24 saat içinde toplanmak üzere Başkan tarafından toplantıya çağrılacak.

Yapılan ilk çağrıda Danışma Kurulu toplanamaz veya oy birliğiyle karar alamazsa, Başkan karar verecek.

Önergeler 1 gün önceden verilecek

Hükümet ve milletvekilleri, kanun tasarılarının komisyona havale edildiği, kanun tekliflerinin ise komisyon gündemine alındığı tarihten itibaren, görüşmelerin yapılacağı günden bir önceki gün saat 14:00'e kadar, istediği değişiklikleri önerge halinde komisyon başkanlığına sunacak.

Bu süre geçtikten sonra önerge, ancak komisyon üye tam sayısının salt çoğunluğunun imzasıyla verilebilecek. Hükümetin önergeleri, her aşamada olabilecek.

Komisyonlarda görüşmeler, yeterlik kararı alınıncaya kadar devam edecek. Ancak söz isteyen komisyon üyeleri, hükümet, teklif sahibi ve en az 3 milletvekili, en az bir defa konuşmadıkça yeterlik önergesi oylanamayacak.


Konuşma süreleri sınırlandırılabilecek

Konuşma süreleri; komisyon üyeleri, hükümet ve teklif sahibi için 10'ar dakikadan, komisyon üyesi olmayan milletvekilleri ve davet edilen sivil toplum temsilcileri için 5 dakikadan daha aşağı olmamak üzere sınırlanabilecek.

Komisyon Başkanlık Divanı, komisyon üyelerinin her madde için birer önerge hakkı saklı kalmak kaydıyla, her siyasi parti grubu ile grubu olmayan milletvekillerinin komisyondaki üye sayılarının en az 2 katı kadar önergenin işleme alınmasını kararlaştırabilecek. Grubu olmayan milletvekillerinin komisyonda temsil edilmemesi halinde, en az bir önerge hakkı olacak.
 

Çalışma saatleri değişiyor

TBMM Genel Kurulunun, 15.00-19.00 olan çalışma saati, 14.00-20.00 şeklinde değiştirilecek. Ancak o günkü gündemdeki işler bitmeden, birleşim kapatılamayacak.

Etek giyme zorunluluğu olan kadın milletvekilleri, pantolon da giyebilecek. Milletvekilleri, çalışma günlerinin başında, Genel Kurulda en fazla 1 saat, ''serbest'' konuşabilecek.

Başkan, serbest konuşma saatinde, en fazla 15 milletvekiline 3'er dakikayı geçmemek üzere söz verebilecek, hükümetin cevap verme hakkı 15 dakikayı geçmeyecek.

Serbest konuşmalardan sonra 1 saat süreyle salı günü soru, çarşamba günü acele soru işlemi yapılacak.

Genel Kurulun 1 aylık kesin gündemi ve sonraki 1 aylık taslak gündemi, Danışma Kurulunca oybirliğiyle belirlenecek. Danışma Kurulu, yapılan ilk çağrıda toplanamaz veya oybirliğiyle karar alamazsa, TBMM Başkanı gündemi belirleyecek. Bu durumda, gündemin 5'te 1'i muhalefet partilerinin istekleri arasından seçilecek.

Cumhurbaşkanının ant içme töreni

İçtüzük taslak metninde, yeni Cumhurbaşkanının yeminine ilişkin değişikliğe de yer veriliyor. Öngörülen değişikliğe göre, Cumhurbaşkanı seçim sonucunun kesinleşmesini izleyen gün ant içme töreni yapılacak. Cumhurbaşkanının ant içeceği gün, TBMM Genel Kurulu toplantı halinde değilse kendiliğinden toplanacak.


Partisinin kapatılmasına sebep olma

Mevcut içtüzükte yer alan, milletvekilinin dokunulmazlığının kaldırılmasına ilişkin düzenlemeler, içtüzük taslağı metninde de korundu. Dokunulmazlığın kaldırılması ''Anayasa ve İçtüzük Komisyonu'' ile ''Adalet Komisyonu'' üyelerinden kurulu Karma Komisyonda görüşülecek.
İstifa eden, TBMM'ye seçilmeye engel bir suçtan dolayı hüküm giyen, kısıtlanan, üyelikle bağdaşmayan bir hizmeti sürdürmekte ısrar eden, Meclis çalışmalarına özürsüz veya izinsiz olarak bir ay içinde toplam 5 birleşim katılmayan milletvekilinin üyeliği düşecek.

Partisinin temelli kapatılmasına beyan ve eylemleriyle sebep olduğu Anayasa Mahkemesinin temelli kapatmaya ilişkin kesin kararında belirtilen milletvekilinin üyeliği, bu kararın Resmi Gazetede gerekçeli olarak yayımlandığı tarihte sona erecek.
 

Konuşma yasağı

Taslak metinde, milletvekillerine verilebilecek ''uyarma, kınama, Meclisten geçici olarak çıkarmaya'' ilişkin disiplin cezaları arasına ''konuşma yasağı'' da eklendi.

Konuşma yasağı, aynı birleşimde 2 defa uyarma cezası alan milletvekilinin o birleşimin sonuna kadar söz söylemesi Başkanın teklifi üzerine, Genel Kurulca görüşmesiz ve işaret oyu ile yasaklanabilecek.