TUDEH Genel Sekreteri Havari öldü

Uluslararası komünist hareket son derece saygın bir üyesini, İran Komünist Partisi (TUDEH) lideri Ali Havari’yi kaybetti. Berlin’de 98 yaşında yaşamını yitiren Havari, 1941’de katıldığı partinin 1984’de Genel Sekreterliği’ne getirildikten sonra ülkesinin demokratikleşmesi, emekçilerin söz sahibi olması için yılmadan mücadele yürüten bir lider oldu.

SONUÇLARI KÖTÜ DESTEK

İran’da Şah’ı deviren mollara verdiği destekle TUDEH’in yıllarca eleştirilmesine rağmen Havari, söz konusu desteğin, “sonuçları kötü olan taktiksel bir adım” olduğunu açıklamıştı sık sık. Partinin en zor, en kritik dönemlerinde başarılı bir liderlik sergileyen Havari 22 Mart 1923'te İran'ın Meşhed kentinde doğmuştu. İran'da CIA tarafından düzenlenen dönemin “bağımsızlık yanlısı” Başbakan Musaddık’a yönelik 1953 darbesinden hemen önce uzun bir sürgün yaşamı olmuştu. Sürgün yıllarında, Parti liderliğinin kararıyla Farsça öğretmek için Çin'deki Pekin Üniversitesi'ne gitmiş, İran emekçilerinin sesi olarak işlev görecek bir Farsça radyo istasyonu kurmakla görevlendirilmişti.  Çok değil birkaç yıl sonra da ülkesine illegal mücadeleyi örgütlemek için dönmüştü. Ancak Şah yönetimince tutuklanmış yoldaşlarıyla birlikte uzun süre işkence görmüştü. İdam talebiyle yargılandığı mahkemedeki savunması bir destandır.

HAYATTA KALAN TEK ÜYEYDİ

15 yıl Şah’ın cezaevlerinde yattı.  1979 “devrimi”nin ardından serbest bırakılınca da partinin merkez yayın organı "Nameh Mardom" u yayınladı.  İran’da kalma koşulları zorlaşınca Havari, 1980'lerin başında, Prag'daki Barış ve Sosyalizm dergisinin bürosunda görev aldı.  O ayrıldıktan sonra Mollalar rejimi partinin binlerce üyesini, liderini, kadrosunu, sempatizanını tutukladı. İşkencedeki parti üyelerine partinin dağıldığı yalanlarının televizyonlarda zorla söyletildiği korkunç yıllardı. Binlerce parti üyesi, sempatizanı katledildi. Parti Merkez Komitesi’nin hayatta kalan tek üyesi, yurt dışında olduğu için, Havari’ydi. Parti liderliğini, teşkilatını yeniden inşa etmeye başladı. İslamcı “devrim”den sonra parti politikalarını gözden geçirip yeniden değerlendirmek, dinci diktatörlüğe karşı mücadeleyi sürdürmek temel görevi oldu. Bir yandan da İran'daki siyasi tutukluların salıverilmesi için küresel çapta uğraş veriyordu. 

Havari partinin o zorlu yıllarda - özellikle 1980'lerin sonlarında, 1990'ların başlarında Sovyetler Birliği'nin, diğer sosyalist devletlerin çöküşünden sonra - hayatta kalmasında önemli bir rol oynadı. 

Parti Merkez Komitesi Nisan 1990'daki genel kurulunda, Havari’nin önerisi üzerine, "Teokratik Rejimin Reddi" sloganını partinin temel sloganı olarak benimsedi.  Parti karşılaştığı sürekli baskılar nedeniyle 47 yıldır gerçekleştiremediği 3. Kongresini onun çabalarıyla yapabildi. Ardından partiyi yeniden inşa etme, 4., 5.  6. Kongreleri düzenleme, 7.Kongre için hazırlanma süreci sicilindeki en parlak başarılarıdır. 

Partisi çokça hatalar yapmış, ittifaklar konusunda ne yapılmaması gerektiği düşünüldüğünde akla Şah’a karşı molları destekleyen TUDEH gelmiştir hep. Partinin bu olumsuz tutumunu da “hata” olarak kabul ederek TUDEH’i mücadelenin içinde yeniden önemli bir direniş mevzii haline tutması hep takdir edilmiştir Havari’nin. 

Ancak 98 yaşındaki kalbi artık daha fazlasına izin vermedi. Ülkesinin bağımsızlığı, halkının özgürlüğü için çarpan kalbi 21 Mart’ta durdu. Anısına saygıyla.

Mustafa K. Erdemol