Türkiye'nin en büyük ikinci 500 kuruluşu

İstanbul Sanayi Odası (İSO), Başkanı Tanık Küçük, bir basın toplantısı düzenleyerek, "Türkiye'nin İkinci 500 Büyük Sanayi Kuruluşu 2008 Yılı Raporu"nu açıkladı. Küçük, 2007'de 177'inci sırada bulunan Ulusoy Un San. ve Tic. A.Ş'nin 104 milyon 39 bin TL'lik net üretimden satışla birinci, 104 milyon 12 bin TL ile Selçuk İplik San. ve Tic. A.Ş.'nin ikinci olduğunu söyledi. Sıralamada üçüncü olan şirket adının açıklanmasını istemezken, dördüncü sırayı 103 milyon 782 bin TL ile Norm Cıvata San. ve Tic. A.Ş., beşinci sırayı da 103 milyon 721 bin TL ile Setaş Kimya Sanayi A.Ş. isimli kuruluş aldı. Tanıl Küçük'ün sahibi olduğu gıda sektöründeki kuruluşu Elit Çikolata ve Şekerleme A.Ş de 388'inci sırada yer alarak ilk kez ikinci 500'e girdi.


"2001 sonrası dönemin en kötü sonuçları"

Rapor sonuçlarını değerlendiren Küçük, "Birinci 500'de olduğu gibi, ikinci 500'de de 2008 yılı, üretimden satışlarda, karlılıkta ve mali yapıda 2001 sonrası dönemin en olumsuz yılı olarak karşımıza çıkmıştır ve ikinci 500 sonuçları, birinci 500'e kıyasla daha da olumsuz bir tablo ortaya koymuştur. 2008 yılı tüm sanayimiz için son derece zor geçmiştir. Ancak, yüzde kırkından fazlasını küçük ve orta ölçekli işletmelerin oluşturduğu ikinci 500 büyük sanayi kuruluşu çalışmamızın sonuçları, 2008 yılının bu gruptaki işletmeleri daha da çok zorladığına işaret etmektedir" diye konuştu.


Yabancı sermayenin payı artıyor

İSO Başkanı Küçük, ikinci 500'de yer alan 288 kuruluşun çalışan sayısının 250'nin üzerinde olduğunu ve bu sayıyla bu kuruluşların büyük işletme ölçeğinde sayıldığını, geriye kalan 212 kuruluşun ise çalışan sayısı itibariyle KOBİ kategorisinde değerlendirildiğini söyledi. İSO Başkanı 2007 yılında birinci 500'de yer alan 37 kuruluşun 2008'de ikinci 500 kapsamına gerilediğini,98 kuruluşun ise 2007'deki 1000 kuruluşun dışından sıralamaya girdiğini kaydetti.

Küçük, 2008 yılında ikinci 500 içinde yabancı paylı 70 kuruluş bulunduğunu ve bu sayıya bir önceki yıla kıyasa 2 kuruluşun eklendiğine vurguladı. Tanıl Küçük şöyle devam etti:
"Ekonomideki olumsuzluğa rağmen gerek birinci 500'de, gerekse ikinci 500'de yabancı sermaye paylı kuruluş sayısı artmıştır. ikinci 500 içindeki 70 yabancı sermaye paylı kuruluş, toplam üretimden satışlardan %14,4, brüt katma değerden yüzde 18,7, dönem kar ve zarar toplamından yüzde 10,3, ihracattan yüzde 15,6 ve çalışanlar sayısından da yüzde 13,3 pay almaktadır."


GSYİH'deki pay yüzde 0.9

Küçük, ikinci 500 büyük sanayi kuruluşunun Türkiye GSYİH'sı içindeki payının 2007 yılında yüzde 0.8 iken, 2008 yılında bu payın küçük de olsa artış göstererek yüzde 0.9'a çıktığını belirtirken, 2008'de birinci 500'ün GSYİH'deki payının yüzde 8.4 olduğunu hatırlattı. Küçük, "2008 yılında GSYİH'nin yüzde 9.3'ünü 1000 büyük sanayi kuruluşu yarattı. Bu oranın 2007 yılında yüzde 10.1 olduğu hatırlanırsa,1000 büyük sanayi kuruluşunun Türkiye ekonomisi içindeki ağırlığının 2007'ye göre 0.8 puan azaldığı görülür" dedi.

2008 yılında ikinci 500'ün yarattığı katma değerin Türkiye sanayi sektörü katma değerinin yüzde 3.5'i oranında olduğunu ifade eden İSO Başkanı, "Bu oran birinci 500 için yüzde 22.5'tir. Bu verilerle 2008 yılında 1000 büyük sanayi kuruluşu Türkiye sanayi sektörü katma değerinin yüzde 26'sını ve imalat sanayi katma değerinin de yüzde 30.1'ini yaratmıştır" diye konuştu.


Üretimden satışlar düştü

Rapor sonuçlarına göre, ikinci 500'ün üretimden satış rakamının 2007 yılında sabit fiyatlarla yüzde 8.7 oranında artarken,2008 yılında yüzde 2 oranında küçüldüğünü kaydeden Tanıl Küçük "Birinci 500'de ise tersi bir sonuç görülmüş ve üretimden satışlar sabit fiyatlarla 2008 yılında yüzde 6.3 yükselme göstermiştir. İkinci 500'ün toplam satış hasılatı 2007 yılında da sabit fiyatlarla yüzde 6.1 artarken,2008'de bu oran eksi yüzde 4.4'lük gerileme gösterdi. İkinci 500'deki özel kuruluşlarda, üretici fiyatlarıyla brüt katma değer ise 2007 yılında yüzde 11,1 oranında artarken, 2008'de yüzde 6,2 oranında azaldı. Birinci 500 özellerde ise, üretici fiyatlarıyla brüt katma değer 2007'de yüzde 7 oranında artarken, 2008'de yüzde 2,6'ya düştü" dedi.


Karlılık en önemli gösterge

Tanıl Küçük, ikinci 500 içinde kamu kuruluşlarının sayısı ve ağırlığı az olduğu için ekonomik büyüklüklerle ilgili karşılaştırmaların sadece özel kuruluşlar için yapıldığını hatırlattı. Küçük, ikinci 500'de en olumsuz sonuçların birinci 500'de olduğu gibi karlılık kategorisinde ortaya çıktığını vurgulayarak, ikinci 500'de 2007 yılında sabit fiyatlarla yüzde 29.4 artan vergi öncesi karında 2008 yılında yüzde 26.5 gibi önemli bir küçülme yaşandığını söyledi. Küçük şöyle devam etti:
"2008 yılında vergi öncesi dönem karı büyük ölçüde küçülürken, dönem zararında da önemli artışlar ortaya çıkmıştır. İkinci 500 kapsamındaki özel kuruluşlarda 2007 yılında dönem zararı sabit fiyatlarla yüzde 50,1 küçülmüşken, 2008'de yüzde 271 gibi yüksek bir oranda artmıştır. 2008 yılında, vergi öncesi dönem kar ve zararı toplamında ikinci 500'de, birinci 500'dekinden de daha büyük boyutta bir düşüşün yaşanması, üretim faaliyeti gelirlerindeki düşüşün yanı sıra kambiyo zararlarındaki büyük artışla da ilişkili görünmektedir."


157 kuruluş zarar etti

İSO Başkanı, 2008 yılında, ikinci 500 büyük sanayi kuruluşunda 496 özel kuruluşun 339'u kar ederken, 157'sinin zarar ettiğini belirterek, "2007 yılında 495 özel kuruluşun 440'ının kar, 55'inin zarar ettiği hatırlanırsa, 2008 yılında kuruluşların karlılıkta yaşadıkları olumsuzluğun boyutunun ne kadar büyük olduğu görülmektedir" dedi. 2007 yılında İSO birinci ve ikinci 500 sonuçlarına kambiyo karlarının damgasını vurduğunu kaydeden Küçük, "2008'de ise bunun tam tersi olmuş ve kambiyo zararlarında büyük artış ortaya çıkmıştır. bu durumun etkisiyle, 2008 yılında, ikinci 500 kapsamındaki özel kuruluşlarda üretim faaliyeti dışı gelirler, son 10 yılın en düşük düzeyine gerilemiştir" görüşünü ifade etti.


Aktif karlılığı yüzde 1.7

2008 yılında, birinci 500'de olduğu gibi, ikinci 500'de de satış karlılığı dahil olmak üzere göstergelerin pek çoğunda 2001 sonrası dönemin en olumsuz sonuçlarının elde edildiği şeklinde bir değerlendirme yapan İSO Başkanı, şunları söyledi:
"2008 yılında birinci ve ikinci 500 kapsamındaki kuruluşların karlarında görülen büyük erozyon, tüm karlılık göstergelerinde, 2001 sonrası dönemin en düşük oranlarının elde edilmesine neden olmuştur. 2007 yılında ikinci 500 kapsamındaki özel kuruluşlarda aktif karlılığı oranı yüzde 6,1 ile 2001 sonrası dönemin en yüksek seviyesine çıkmıştı. 2008 yılında ise aktif karlılığı oranı özel kuruluşlarda yüzde 1,7 ile 2001 sonrası en düşük düzeye gerilemiştir."


"Tüm göstergeler olumsuz"

İSO Başkanı, yaratılan katma değere ilişkin bilgi verirken, ikinci 500 kapsamındaki özel kuruluşlarda net katma değerin 2007 yılında sabit fiyatlarla yüzde 16.2 oranında artarken, 2008'de yüzde 3.7 oranında azaldığını kaydetti. Küçük, şöyle devam etti:
"Rakamlardan da görüleceği üzere 2008 yılında ikinci 500 kapsamındaki özel kuruluşların tüm ekonomik büyüklüklerdeki performansı bir önceki yılın altında kalmıştır. Yine ikinci 500'ün üretimden satışlar,atış hasılatı,dönem kar ve zarar toplamı ve üretici fiyatlarıyla brüt katma değer performansı birinci 500'den daha olumsuz olmuştur."

Özel kuruluşların satış hasılatı performanslarını değerlendiren Küçük, 2003-2008 dönemi arasında birinci 500'deki özel kuruluşların satış gelirleri, ikinci 500'deki özel kuruluşların 5.8 katı iken, 2008 yılında bu oranın 6.3 katına ulaştığını dikkat çekti. Küçük, sözlerini şöyle sürdürdü:
"İkinci 500'de 2003 yılında 2008 yılı sabit fiyatlarıyla 29,3 milyar TL olan toplam satış hasılatı, 2008'de 45,5 milyar TL'ye çıkmıştır. Aynı dönemde birinci 500'de ise 169,9 milyar TL'den, 285,7 milyar TL'ye yükselmiştir. 2003-2008 yılları arasında birinci 500'deki özel kuruluşlarda satış gelirleri sabit fiyatlarla yüzde 68,2 oranında artarken, aynı dönemde ikinci 500 özellerdeki artış oranı yüzde55,5'tir."


İhracat artışının gerisinde

İkinci 500'ün ihracat performansını değerlendiren İSO Başkanı, 2008 yılında Türkiye'nin genel ihracatının 23.1 arttığını, ikinci 500'ün ihracatının ise yüzde 16.1'lik bir artış gösterdiğini,birinci 500'de ise bu oranın yüzde 24.2 olduğunu hatırlatarak şu bilgileri verdi:
"İkinci 500'ün ihracatı hem genel ihracat artışının hem de birinci 500'ün oldukça altında kalmıştır. 2007 yılında ikinci 500 Türkiye ihracatının yüzde 7.2'sini gerçekleştirirken,2008'de bu oran yüzde 6.8'e gerilemiştir.2008 yılında ikinci 500'ün ihracatında dokuma,giyim eşyası deri ve ayakkabı sektörü yüzde 29.4'lük pay ile ilk sırada yer almıştır. Metal eşya,makine-teçhizat ve mesleki aletler sanayi ihracatı ise yüzde 15.5'lik payla ikinci sıradadır. Yine 2007'de yüzde 11,7'lik payla üçüncü sırada yer alan gıda, içki, tütün sanayi, 2008'de yüzde 15'lik payla yerini korumuştur."


İstihdama katkı azalıyor

Küçük, 2008'de sanayi sektörü genelinde çalışan sayısının yüzde 3 oranında artmakla birlikte, ikinci 500'de çalışan sayısının bir önceki yıla kıyasla yüzde 1.2 , ikinci 500'de ise yüzde 1.6 azaldığını hatırlatarak şu bilgileri verdi:
"Bu rakamlar birinci ve ikinci 500 kapsamındaki sanayi kuruluşlarının istihdama katkılarının azaldığını gösteriyor. İkinci 500 özellerde çalışanlara ödenen maaş ve ücretlerin satış gelirlerine oranı 2007'de yüzde 8.9 iken,2008'de bu oran yüzde 8'e gerilemiştir. Birinci 500'de ise bu oran yüzde 6'den yüzde 5.8'e gerilemiştir.2008 yılında, ikinci 500 kapsamındaki kuruluşların 119'u yani yüzde 23,8'i dokuma, giyim eşyası, deri ve ayakkabı sektöründendir. İhracattaki ağırlığının yanı sıra, ikinci 500 kapsamında istihdamın yüzde 38,7'si, yaratılan katma değerin yüzde 18,7'si yine bu sektör tarafından gerçekleştirilmiştir."


Kaynak yapısı bozuldu

İkinci 500'e ilişkin mali kaynak yapısındaki gelişmeleri değerlendiren İSO Başkanı, "2008 yılında birinci 500'de olduğu gibi, ikinci 500 kapsamındaki sanayi kuruluşlarında da kaynak yapısı bozulmuş ve borçluluk oranları artmıştır. İkinci 500'deki özel kuruluşlarda toplam borçların aktif toplamı içindeki payı 2007'de yüzde 52,7 iken, 2008'de yüzde 55,8'e yükselmiştir. Bu oran son yılların en yüksek oranı olarak dikkat çekmektedir. Birinci 500 özellerde ise yüzde 47,9'dan yüzde 54,4'e yükselmiştir" diye konuştu.

Kaynak yapısındaki bozulmanın özkaynak payında da gözlendiğini hatırlatan Küçük bu konuda şu değerlendirmeyi yaptı:
"İkinci 500 özellerde, 2007'den 2008'e özkaynağın aktif içindeki payı, yüzde 47,3'ten yüzde 44,2'ye gerilemiştir. Birinci 500 özellerde ise yüzde 52,1'den yüzde 5,6'ya gerilemiştir. Kaynak yapısındaki bozulma ikinci 500'de birinci 500'e göre daha çarpıcı düzeylerdedir. Bozulma, özellikle kısa vadeli borçlardaki artıştan kaynaklanmıştır. Kısa vadeli borçların toplam borçlar içindeki ağırlığının artması, kuruluşların ödeme güçlerinin daha da zayıflamasına yol açacaktır."