Türkiye’nin iktisadi bağımsızlığının öyküsü

Ankara’nın kalbi Ulus’ta yer alan tarihi İş Bankası binası, 2019’un Mayıs ayından bu yana müze olarak ziyaretçilerini ağırlıyor. Bina, yapıldığı 1929 yılının koşullarını korumasıyla, gelenleri Cumhuriyet tarihinde bir yolculuğa çıkartıyor. Mustafa Kemal Atatürk’ün öncülüğünde kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin iktisadi bağımsızlık idealini anlatan müzeyi, Cumhuriyet Anadolu ekibi, okurları için gezdi.

Atatürk imzalı ‘koruma kanunu’

Müzenin girişinde ziyaretçileri, üzerinde “Türkiye İş Bankası, kuran: Mustafa Kemal Atatürk” yazan bir tabela ve ulu önderin bir büstü karşılıyor. Giriş bölümü, bankanın ilk yıllarındaki haline göre restore edilmiş vezneden oluşuyor. Veznenin ardındaki masalarda, 1920 ve 30’lu yıllara ait, Çanakkale gibi çeşitli illerden Ankara’ya gönderilen İş Bankası şubesi açılması için İş Bankası Müdürü Celal Bayar’a iletilen talep dilekçeleri yer alıyor. Talep dilekçelerinin yanında ise, dönemin Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk imzalı “Türk Parası Kıymetini Koruma Kanunu” hükümleri sergileniyor.

Delgeçler, daktilolar, çevirmeli telefonlar... 

Dilekçelerin ve kanunun sergilendiği masalardan, 1920’li yıllara ait muhasebe defterlerinin sergilendiği masalara geçiliyor. Müzenin duvarlarında, İş Bankası’nın ilk reklamlarına, afişlere rastlanırken, yine giriş bölümünde döneme ait kasalar da görülebiliyor. Ayrıca dönemin delgeç aletleri, daktiloları, çevirmeli telefonları ve hesap makineleri gibi aletleri de bu bölümde yer alıyor. Giriş bölümünden, müzenin “kiralık kasa” bölümüne iniliyor. 

Kiralık kasa bölümü 

Kiralık kasa bölüme inen ziyaretçileri, kasanın dev metal kapısı karşılıyor. İçeride ise, dönemin havasını ziyaretçilere yaşatmak amacıyla bazı kasalardan dışarı taşan satranç takımı, kahve fincanı gibi kişisel eşyalar bulunuyor. Bu bölümde ayrıca 1920’li yıllarda yaşamış insanların fotoğrafları da yer alıyor. Kiralık kasadan çıkıldığında ise, İş Bankası’nın kuruluş yıllarını anlatan serginin olduğu bölüme geçiliyor. 

Anadolu’dan şube talepleri 

Sergide kuruluşun öyküsü, birbirinden farklı bölümler üzerinden anlatıyor. İlk bölümde, İş Bankası’nın kurucularının adları ve fotoğrafları yer alıyor. Buradan, “Yurt Dışı Şubeler” bölümüne geçiliyor. Bu bölümde1930’larda, Hamburg’da açılan İş Bankası şubesinin ve şube çalışanlarının fotoğrafları yer alıyor. Bu fotoğrafların hemen yanında ise, İskenderiye şubesine ait fotoğraflar  dikkat çekiyor. Ayrıca, Celal Bayar’ın yurt dışı şubeleriyle yaptığı yazışmalar da, bu bölümde ziyaretçilerin ilgisine sunuluyor. Yurt Dışı Şubeler bölümünde ayrıca, Anadolu’nun çeşitli illerinden gelen, “İşbankası Şubesi isteriz” dilekçeleri de görülebiliyor. 

‘Traktör üstünde Atatürk’ 

Serginin “yurt dışı” bölümünden, “üreticiye destek” bölümüne geçiliyor. Bu bölümde, gazetemiz Cumhuriyet’in 1920’lerde açılan fabrikaları duyurduğu haberlerin yanı sıra, bankanın Cumhuriyetin ilk yıllarında üzüm üreticilerine, çiftçilere ve kooperatiflere yaptığı desteklere ilişkin belgeler yer alıyor. Ayrıca, düz cam, oto lastik, ampul, dokuma ve çimento sanayilerine yapılan yardımlar da, yine bu bölümde anlatılıyor. 1950 yılında yapılan Tütün Kongresi’ne ait bir broşür ve Türkiye Tiftik Cemiyeti’nden gelen bir “yardımlar için teşekkür” notu da bu bölümde sergileniyor. Döneme ait ve üzerinde Mustafa Kemal Atatürk’ün traktör üzerindeki fotoğrafının yer aldığı madeni paralar ise, bölümün en dikkat çeken eseri olma özelliğini taşıyor.

‘Eskiden buğdayı ithal ederdik...’ 

Bu bölümden serginin Sümerbank için ayrılan bölümüne geçiliyor. Burada “Önce buğdayı bile dışardan alırdık, şimdi ipekliyi bile memlekette işliyoruz” sözleri eşliğinde Sümerbank’ın ulusal hizmetlerine, açtığı üretim fabrikalarına ilişkin bilgiler paylaşılıyor. Ayrıca burada, bugün AKP iktidarı tarafından özel bir okula tahsis edilen tarihi Sümerbank binasına ait fotoğraflar da görülüyor. ‘10. Yıl sergisi’ 

Daha sonra İş Bankası’nın kuruluşunun 10. yılı anısına Galatasaray Lisesi’nde açılan “10. Yıl” sergisine ait görsellerin olduğu yere geçiliyor. Bu bölümde sergi fotoğraflarıyla birlikte, İş Bankası’nın ilk on yılına ait faaliyet raporları da görülebiliyor. 

Özelleşen Şeker Fabrikaları... 

Serginin bir sonraki bölümünde ise, bugün AKP iktidarının özelleştirdiği şeker fabrikalarına ait görseller ve belgeler sergileniyor. Burada, 1950 yılında, Türkiye’nin yurt içi şeker tüketimini kendi ürettiği fabrikalardaki şeker aracılığıyla karşılayabilir hale geldiğinin bilgisi paylaşılıyor. Ayrıca İş Bankası’nın da fabrikaların kurucu ortağı olduğu bilgisinin altı çiziliyor. 

Mavi Salon 

Sergi, “İzmir İktisat Kongresi” bölümü de gezilerek tamamlandıktan sonra, müzenin ikinci katına geçiliyor. Burada Ulus’taki binanın yapılış öyküsü ve Atatürk’ün binaya yaptığı ziyaret anlatılıyor. Ziyarete ait fotoğrafların sergilendiği bölümde, Atatürk’ün toplantılar yaptığı “Mavi Salon” da misafirlerin ziyaretine açık bir şekilde bekliyor. Mavi Salon’un hemen ardında ise, müdür Celal Bayar’ın odası ve Bayar’ın Atatürk’ün Mavi Salon’da bulunan büstüyle çekilmiş bir fotoğrafı da görülüyor. 

İlk hesap Meclis’in

Bayar’ın odasının ardından, bankanın kurucularının adlarının sergilendiği bölüme geçiliyor. Burada, Mustafa Kemal Atatürk’ün, bankanın İskenderiye şubesinde sergilenmesi için gönderdiği imzalı bir resmi yer alıyor. Resmin yanındaki odada ise, İş Bankası’nda TBMM Veznedarı Hacı Mehmet Efendi’nin Meclis adına bankada açtığı hesabın belgesi görülüyor. Belgenin yanında da Ulus binasının anahtarı sergileniyor. Müzenin sonunda ise, Atatürk’ün 1929’da müzeyi gezerken kullandığı asansör, ziyaretçilerin çıkışına eşlik ediyor. ANKARA