Ucuzluk bize uğramadı

Et ve Süt Kurumu’nun (ESK) 2018 Sektör Değerlendirme Raporu, küresel gıda fiyatları düşerken, Türkiye’deki gıda fiyatlarının yükseldiğini ortaya koydu.

Raporda yer alan FAO Gıda Fiyat Endeksine göre, 2018’de dünya genelinde yalnızca hububat ürünlerinin fiyatı arttı. Diğer tüm gıda ürünlerine ait fiyatlar ise geriledi. 2017’den 2018’e geçen bir yıllık dönemde dünyada şeker fiyatları yüzde 22, yağ fiyatları yüzde 14.7 düştü. Süt ve süt ürünleri fiyatları yüzde 4.6 gerilerken, et fiyatlarındaki düşüş yüzde 2.3 oldu. Türkiye’nin gıda enflasyonuyla baş etmeye çalıştığı 2018’de, dünyada yalnızca yüzde 9 ile hububat ürünlerinin fiyatı arttı.
Türkiye’de ise bir türlü durdurulamayan gıda fiyatlarındaki artış oranı, enflasyon üzerinde ciddi baskı yaratmaya devam ediyor. Fiyatlar her geçen gün daha da zamlanıyor.

Fiyat artışı sürüyor
2018’de yüzde 4.6 ucuzlayan uluslararası süt ve süt ürünleri fiyatlarının detaylarına bakıldığında, peynirin yüzde 5.2, tereyağının yüzde 4.4 gerilediği görüldü. Raporda, fiyatların 2018 Haziran’dan bu yana sürekli düştüğü ifade edildi. Türkiye’de ise geçen yıl yağ fiyatları yüzde 30 arttı. Aynı yıl süt ve süt ürünlerindeki zam da yüzde 30’u aştı. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre, 2018’de tereyağı fiyatı yüzde 30.07 zamlandı.

2013’ten bu yana tereyağındaki fiyat artışı yüzde 152’yi buldu. Kutu süt yüzde 26.86, yoğurt yüzde 20.01, tulum peynir yüzde 29, kaşar peyniri yüzde 21.24 ve beyaz peynir yüzde 18.87 zamlandı. 2018’de ortalama kuzu eti tüketici fiyatı yüzde 23 artarak 49.65 TL/kg’a yükseldi. Ortalama dana kuşbaşı tüketici fiyatları ise yüzde 11 artarak 44.33 TL/kg’a çıktı. Yılın ilk yarısının bitmesine rağmen, fiyatlar yükselmeye devam ediyor. ESK’nin haftalık piyasa bültenine göre, 19 Nisan-19 Mayıs aralığındaki bir aylık süreçte kuzu eti tüketici fiyatı aylık yüzde 1.1 artarak 52 TL’ye çıktı. Dana eti ise aylık yüzde 5.5 yükselerek 48 TL oldu. Ancak TÜİK’in hesapladığı enflasyon oranları ile TÜİK’in hesaplamalarını baz alan ESK’nin verdiği fiyatlar, çarşı pazarın enflasyonundan daha düşük çıkıyor. 2018 Aralık itibarıyla kilosu 50 TL’yi bulan kasaptaki kırmızı etin kilosu, 2019 Ocak-Haziran arasında 60 TL’ye kadar yükseldi.

Döviz kaynaklı
Türkiye’de gıda fiyatlarındaki zamların temel sebeplerinden biri TL’nin değer kaybetmesi. Döviz yükselince üretim maliyeti son bir yılda yüzde 100’ü aştı. Tarımsal girdilerin yaklaşık yüzde 90’ı ithal. Her geçen gün temel girdi kalemlerinden yem, gübre ve mazota gelen zamların devam etmesi, üreticinin kazancını eritirken, tüketiciyi de pahalı gıdaya mahkûm etti.

ESK’nin raporunda, küresel gıda fiyatlarındaki gerilemenin sebebi ise arz fazlası ve ucuzlayan ürünlerin pahalanan ürünlere göre daha baskın olması şeklinde sıralandı. Raporda küresel şeker fiyatlarındaki düşüşün sebebi, dünyadaki üretim ve stokların artması olarak gösterildi. Yağ fiyatlarının ise dünya üretici ülkelerindeki stok birikimiyle birlikte zayıf küresel talepten dolayı gerilediği belirtildi. Yıllık ortalamada küçükbaş et fiyatlarının arttığı ancak domuz eti ile kanatlı etteki düşüşün etkisinin daha baskın olmasından dolayı, et fiyat endeksinin gerilediği ifade edildi.