Uzmanlardan 'İstanbul depremi' uyarısı: Tsunami yutacak

SUNUŞ...

17 Ağustos 1999 gecesi, saat 3.02’de meydana gelen 7.4 büyüklüğündeki büyük Marmara depreminde 17 bin 480 kişi yaşamını yitirdi. Resmi rakamlara göre 23 bin 781 kişi yaralandı, 505 kişi sakat kaldı. 285 bin 211 konut ve 42 bin 902 işyeri hasar gördü. Yaklaşık 16 milyon kişiyi etkileyen depremde İstanbul’da 454 kişi yaşamını yitirdi, 18 bin 162 konut oturulamayacak hale geldi.

Türkiye geçen günlerde önce Bodrum’da yaşanan deprem ve tsunami felaketi, sonra da İstanbul’da yoğun yağışın neden olduğu selle sarsıldı. 17 Ağustos depreminin yıldönümden hemen önce meydana gelen doğal afetler, yıllardır büyük bir depreme hazırlandığı söylenen İstanbul’un durumunu yeniden gündeme getirirken tehlikenin ne kadar gerçek ve yakın olduğunu da bir kez daha anımsattı.

Biz de bu yazı dizisinde yazın ortasında dolu ve sel felaketine teslim olan mega şehrin afetlere ne kadar hazır olduğunu masaya yatırdık ve şu sorulara yanıt aradık.

- Beklenen depremin yaratacağı hasar ne boyutta olacak?

- İstanbul’da bu hasarı en aza indirmek için adım atıldı mı?

- Deprem toplanma alanları ne durumda?

- Kentsel dönüşüm deprem riskini azalttı mı?

- İstanbul’u tsunami vuracak mı?

- Olası bir tsunaminin boyutları ve vereceği hasar ne boyutta olur?

- İstanbul’un her şiddetli yağmurda sel sularına boğulması nasıl engellenebilir? Bu yolda adım atılıyor mu?

Bodrum’da yaşanan deprem ve tsunaminin ardından gözler Marmara Bölgesi’ne çevrildi. Yıllarca İstanbul’da deprem olsa Marmara Denizi’nde tsunami riskinin olmadığını düşündük. Ancak İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) verileri sandığımızın aksini işaret ediyor. Marmara Bölgesi tarihte tsunamilere maruz kalmış.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) tarafından hazırlanan “Tsunami Oluşması Durumunda Olası Senaryolar” isimli çalışmada da çarpıcı veriler içeriyor. Buna göre olası bir depremde İstanbul kıyılarında oluşacak 3 ile 6 metrelik dalgalar yüz binlerce kişinin yaşadığı sahilleri vurabilir. Tsunami Dalgası kıyılara 8 dakikada erişebilir ve kıyılarda ilerleme mesafesi yaklaşık 50 metre olarak öngörülüyor. Bu bilgiler ışığında CHP’li Meclis üyeleri de Pendik’e yapılması planlanan 3 dolgu adanın riskini İBB’ye sordu. İBB’den gelen yanıtta Pendik’te ise 3 buçuk metre yüksekliğinde deprem dalgası bekleniyor. Uzmanlar bu konuda en tehlikeli yerlerin dolgu alanları olduğunu belirterek “Tusnami’ye de İstanbul hazır değil” diyor.

Gökova Körfezi’nde geçen temmuz ayında meydana gelen 6.3’lük depremin ardından Bodrum Gümbet sahilinde deniz seviyesinin yükselmesi nedeniyle yaklaşık 60 araç sürüklenerek hasar gördü. Bunun üzerine İstanbul’da tsunami olma olasılığını araştırdık. 1509 yılında İstanbul’da yaşanan ve küçük kıyamet olarak adlandırılan büyük İstanbul depremi sonrası Marmara Denizi’nde meydana gelen tsunamiyle yüksekliği 6 metreye ulaşan dev dalgaların İstanbul ve Galata surlarını aşarak şehirde can kayıplarına yol açtığı belirtiliyor.

49 senaryo

Deprem sonrası İstanbul’da oluşabilecek tsunami tehlikesine ilişkin İBB’nin resmi sitesinde güncel araştırma olarak İBB ve ODTÜ işbirliğinde oluşturulan “Tsunami Oluşması Durumunda Olası Senaryolar” yer alıyor. Çalışma kapsamında Marmara Denizi’nde tsunami oluşmasına yol açabilecek 49 ayrı senaryo incelendi.

OLASI SENARYOLAR: EN BÜYÜK DALGA 5.56 METRE

Fay ve heyelanların hareketine bağlı modellemede:

- İstanbul Kıyılarında oluşması olası en büyük dalga yüksekliği 5.56 m.

- En yüksek dalganın ulaşacağı kıyı bandı İstanbul’un doğu kıyılarında (kıyıya paralel) 10 km kadar uzunluktaki kıyı çizgisidir.

- Tsunami Dalgasının kıyılara erişme zamanı 8 dakika.

- Kıyılarda ilerleme mesafesi 50 metreden az.

İBB’DEN TSUNAMİ İTİRAFI

İBB CHP Meclis üyesi Tarık Balyalı, İsa Öztürk ve Ayla Tayaroğlu bu bilgiler ışığında İBB Başkanlığı’na Pendik sahiline yapılması planlanan 3 adanın deprem riskini sordu. Meclis üyelerine gelen yanıtta, bölge içindeki faylar dikkate alındığında deprem dalgası yüksekliğinin 3 buçuk metre olacağı belirtildi.

Prof. Dr. Haluk Eyidoğan (İTÜ Jeofizik Mühendisliği Bölümü E. Öğretim Üyesi)

‘Kıyı dolguları büyük tehdit altında’

“Beklenen büyük İstanbul depremi için 2009- 2011 yılları arasında yapılan araştırmalar sonucunda olası tsunami yükseklikleri hesaplanmıştır. Marmara deprem tarihinde çok sayıda tsunami olayı kayda geçmiştir. Kıyılarımız ve kıyı yapıları tsunami tehdidi altındadır. Büyük deprem sırasında oluşan fayın konum, mekanizma ve diğer bazı fiziksel özelliklere bağlı olarak tsunami yükseklikleri değişmektedir. İstanbul için yapılan hesaplara göre 6 metreye kadar tsunami oluşabilir. Özellikle bu göz önüne alınmadan yapılan kıyı dolguları ve üzerindeki yapı ve insan varlığı tehdit altındadır.

Tarık Balyalı (İBB CHP Meclis Üyesi)

‘Ada yapacaklarına riski önlesinler’

“1999 depreminden sonra yapılan çalışmalarda bilim insanları tsunami izlerini kıyıda ölçtüler. Bu açıdan bakıldığında Marmara Denizi’nde Çınarcık Çukuru’nda başlayacak bir depremin tsunami yaratmayacağını düşünmek bilimsel gerçeklere aykırıdır. Bodrum’da 30 santimlik bir tsunaminin meydana getirdiği zarar göz önüne alındığında 3.5 metre yüksekliğinde bir Tsunami’nin İstanbul’a vereceği zararı düşünmek bile istemiyorum. Benim görüşüme göre böyle bir tsunami oluşursa Anadolu Yakası’nda, tren yolunun altında bu dalgaları hiçbir şey durduramaz. Sahil yolunu da altına alacak tsunami dalgalarının Anadolu Yakası’na çok ciddi bir zarar vereceği aşikardır. Benim görüşüme göre İBB yönetimi denizi doldurarak ada yapmakla uğraşacağına böyle bir tehlikeden İstanbul’u kurtaracak projeler üretmeli. Dolgu alanları da oldukça riskli.”

Erdan Şahan (TMMOB Jeofizik Mühendisleri Odası Başkanı)

‘İstanbul yağışı bile kaldıramıyor’

“İstanbul tsunamiye hazır değil. 5, 6 metre dalgaların yükselmesine alışık değil. Deniz heyelanlarıyla tsunaminin etkisi daha artacak. Özellikle dolgu alanlarında Maltepe olsun, Yenikapı olsun dolgu alanları veya sahil yollarının deprem anında yerlerinde olmayacağını öngörebiliriz. Suların kara içinde ilerleyeceğini düşündüğünüzde büyük sıkıntılar yaratabilir ama böyle bir hazırlık İstanbul’da yok. Marmara Denizi kapalı bir deniz, açık denizdeki kadar tsunami etki yapmayabilir ama yine de çökmeler, heyelanlar gibi benzer nedenlerle belli bir mesafeye kadar sahilde tahribat yaratabilir. 5, 6 metre bile çok önemli. Normal bir yağmur yağdığında bile İstanbul’da sele dönüşüyor. Buna bile İstanbul hazırlıklı değil. Kanalizasyonlar bile kentte bunu kaldırmıyor. Tsunami anında sahil yollarının kullanılamaz hale geleceğini düşünüyorum.”

YARIN: İSTANBUL’UN DEPREM SINAVI

İstanbul için korkutan deprem raporu: 'En az 625 bin kişi ölür'