Yeni anayasa metninde tartışma yaratacak madde: Ömür boyu başkanlık...

Anayasa değişikliği konusunda işbirliği yapan AKP ve MHP, anayasa önerisinin referanduma sunulması ve kabul edilmesi durumunda sonraki süreçte de pek çok konuda ‘ortaklıklarını’ sürdürecek. Bunun ilk uygulaması, HSYK’nin yeni üyelerinin belirlenmesinde görülecek. TBMM’nin seçeceği 6 üyeyi birlikte belirleyecek olan iki parti, 2019 yılında yapılacak seçimler için getirilecek yeni seçim sistemini de ortak kararla şekillendirecek.

MHP’nin de desteklediği AKP’nin anayasa değişikliği önerisinde, HSYK’nin yapısı değiştiriliyor. Üye sayısı 22’den 12’ye indirilecek olan HSYK’nin üyelerinin yarısını Cumhurbaşkanı, yarısını da TBMM seçecek. TBMM’nin seçeceği 6 üyenin 3 üyesi Yargıtay üyeleri, 1 üyesi Danıştay üyeleri, 2 üyesi üniversitelerin hukuk dallarında görev yapan öğretim üyeleri ile avukatlar arasından belirlenecek. Bu düzenleme, anayasa önerisinin referandumda kabul edilmesi durumunda hemen yürürlüğe girecek ve 30 gün içinde üye seçimi yapılacak. Bu üyelikler için başvurular TBMM Başkanlığı’na yapılacak. Başkanlık, başvuruları Anayasa ve Adalet komisyonlarından kurulu Karma Komisyon’a gönderecek. Komisyon her bir üyelik için 3 adayı üye tam sayısının üçte iki çoğunluğuyla belirleyecek. Birinci oylamada aday belirleme işleminin sonuçlandırılamaması halinde ikinci oylamada üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu aranacak. Bu oylamada da aday belirlenemediği takdirde her bir üyelik için en çok oyu alan iki aday arasından ad çekme usulü ile aday belirleme işlemi tamamlanacak.

Komisyondaki seçimin ardından sıra Genel Kurul aşamasına gelecek. Genel Kurul, komisyon tarafından belirlenen adaylar arasından, her bir üye için ayrı ayrı gizli oyla seçim yapacak. Birinci oylamada üye tamsayısının üçte iki çoğunluğu, bu oylamada seçimin sonuçlandırılamaması halinde, ikinci oylamada üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu aranacak. İkinci oylamada da üye seçilemediği takdirde en çok oyu alan iki aday arasından kura yöntemi ile üye seçimi tamamlanacak.

HSYK üye adaylarının belirleneceği Karma Komisyon, 30’u AKP’li, 4’ü MHP’li, 12’si CHP’li ve 6’sı da HDP’li olmak üzere 52 milletvekilinden oluşuyor. Komisyonda her bir üyelik için 3 aday belirlenebilmesi için ilk turda üçte iki çoğunluk (35), ikinci turda ise beşte üç (32) çoğunluk gerekiyor. Komisyonda toplamda 34 milletvekili olan AKP ve MHP’nin ikinci turda adayları belirlemek için çoğunluğu yetiyor. İki partinin istemediği hiçbir adayın Genel Kurul aşamasına geçmesi mümkün görünmüyor. Komisyonda istediği adayları belirleyecek olan iki parti, genel kurulda da istediği üyeleri HSYK üyesi yapabilecek.

Anayasa önerisinde, anayasanın 67. maddesindeki “Seçim kanunlarında yapılan değişiklikler, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 1 yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaz” hükmünün 3 Kasım 2019 yılında yapılacak Cumhurbaşkanlığı ve TBMM seçimi için uygulanmaması öngörülüyor. Anayasa önerisinin kabul edilmesi durumunda, iki parti 2019 seçimlerinden önce seçim yasalarında değişiklik yapacak. Anayasa değişikliği görüşmeleri sırasında da gündeme gelen dar bölge ya da daraltılmış bölge sistemine ilişkin yasa değişikliği yapılacak. Anayasa değişikliğinin ardından iki parti seçim sistemini belirlemek için yeniden masaya oturacak.

Cumhurbaşkanı’nın süresinde ‘çelişki’

Önerinin, 101. maddenin değiştirilmesinin öngörüldüğü 8. maddesinde “Cumhurbaşkanı’nın görev süresi 5 yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilir” ifadesi yer alıyor. Ancak, önerinin anayasanın 116. maddesinin değiştirilmesinin öngörüldüğü 12. maddesinde, “Cumhurbaşkanı’nın seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde TBMM genel seçimi ile Cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır. Cumhurbaşkanı’nın ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde Cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir. Bu şekilde seçilen Meclis ve Cumhurbaşkanı’nın görev süreleri de 5 yıldır” ifadesi dikkat çekiyor. 8. maddede en fazla 2 kez seçilebileceği hükmü yer alırken, 12. maddede 3. kez aday olup seçilmesinin önü açılıyor. Bu hükümlerle fiili durumlar yaratılarak 3’ten fazla da adaylık yolunun zorlanabileceğine dikkat çekiliyor.