Mırıldanmaktan vazgeçemediğiniz o şarkı neden aklınızda?

Sabah dişinizi fırçalarken ya da bir toplantı öncesinde ‘o şarkı’ dilinizde döner durur. Bir kez başladıktan sonra, kontrolsüz şekilde beyninizde dönüp duran sözler… Bir süre sonra sinir bozucu bir hal alan bu durumda, dilinizi durdursanız bile o şarkı kafanızda çalar, sonu gelmez; bazen saatlerce, bazen günlerce.

Hepimizin aşina olduğu bu davranışın adı; earworm, Türkçe anlamıyla kulak kurdu. Peki, earworm nedir, earworm ile nasıl baş edilir?

Earworm, 20. yüzyılın ortalarından beri aynı anlama sahip olan Almanca kelime Ohrwurm'un bir ifadesidir.

Bilinen en eski İngilizce kullanımı Desmond Bagley'in 1978 tarihli Flyaway romanındadır ve yazar kelime icadının Alman kökenine işaret etmektedir. Bilim insanları bu tabloya “sıkışmış melodi sendromu” ve “müziksel imge tekrarı” gibi başka isimler de veriyor.

Araştırmalar, on kişiden dokuzunun bir saat veya daha uzun sürecek şekilde earworm ile mücadele ettiğini gösteriyor.

Londra Üniversitesi Goldsmiths'teki araştırmacı Vicky Williamson, earworm müzik maruziyeti ile ilişkili bir çalışmasında, bu durumun nedenlerine değiniyor.

Araştırmada mırıldanılan şarkıyı (istemsiz bellek) hatırlatan bir kelime görmek, şarkıyla ilgili bir duyguyu hissetmek gibi deneyimlerin earworm’u tetiklediği anlaşılıyor. Araştırmada toplanan belli başlı şarkıların listesinde ise popülerlik dışında ayırt edici bir özellik bulunamıyor. 

Cincinati Üniversitesi’nden Profesör James Kellaris'in araştırmasına göre, insanların % 98'i sık sık earworm yaşamaktadır.

Kadınlar ve erkekler bu olayı eşit sıklıkla yaşasalar da, earworm'nin kadınlarda daha uzun sürdüğü verilerle sabitlenmiştir. 2010 yılında, British Journal of Psychology'de (İngiliz Psikoloji Dergisi) yayınlanan verilere göre, earworm müzikle fazla haşır neşir olan insanlarda daha yaygındır.

Konuyla ilgili araştırma yapan bilim insanlarının ortak görüşlerine göre earworm ile mücadele etmenin etkili 4 yolu var.

İşte, dile dolanan şarkıdan kurtulmanın yolları;

1) Şarkının tamamını dinleyin. Tüm şarkıyı baştan sona dinlemek, şarkının beyninizde “bir döngüye takılıp kalmasını” engelleyebilir.

2) Biraz çeşitlilik ekleyin. Daha çok sevdiğiniz bir şarkıyı veya bir milli marşı dinleyin.

İngilizler üzerinde yapılan bir earworm araştırmasına göre, Sex Pistols grubunun God Save The Queen adlı parçası, sendromu yenme konusunda oldukça etkili.

3) Boşverin. Earworm hakkında düşünmemeye çalışın ve durumun doğal olarak kendi kendine geçmesine izin verin. Bu noktada konsantrasyonunuzu başka bir şeye odaklamak, earwom’yi aşabilir.

Earworm, fonolojik döngü adı verilen bir depolama ve prova döngüsünü aktive ederek çalışır. Eğer aynı devreyi bir başka uğraşla işgal ederseniz earworm için yer kalmaz.

4) Sakız çiğneyin. The Journal of Experimental Psychology'de (Deneysel Psikoloji Dergisi) daha önce yapılan bir araştırmaya göre, insanlar akılda kalan bir melodiyi dinledikten hemen sonra sakız çiğnediklerinde, earworm’a yakalanma olasılıkları düşüyor.

Sakız çiğnendiği anlarda tıpkı sessizce bir şey okumakta, konuşmakta ya da şarkı söylemekte olduğu gibi subvokal artikülatörler harekete geçiyor. Bu subvokalizasyonlar beynin sözel veya müzikal anılar oluşturma yeteneğini hızla azaltıyor.