Lewis Dartnell: ‘İnsan çok yönlü bir havyan türü!’

İnsanlık tarihi hakkında konuştuğumuzda, genellikle uluslararası aktörlere, büyük liderlere ya da tarihe damga vurmuş savaşlara odaklanırız. Peki ama yeryüzünün kendisi kaderimizi nasıl belirlemiş olabilir?

Gezegenimizdeki ani iklim değişiklikleri göçebe toplumdan tarım toplumuna geçişi tetikledi. Dağlık arazi özelliği Yunanistan’da demokrasinin gelişmesine yol açtı. Atmosfer dolaşımının yapısı coğrafi keşiflere, sömürgeleştirmeye ve ticaretin ilerlemesine yön verdi.

Bugün bile ABD’nin güneydoğusunun siyasi haritası nihayetinde antik bir denizin 75 milyon yıllık tortuları tarafından biçimlendirilmeye devam ediyor. Her yerde gezegenin insan üzerindeki derin izleri var.

Lewis Dartnell, Kökenler (Çeviren: Cüneyt Kural / Tellekt Yayınları) isimli incelemesinde, ilk ekinlerin yetiştirilmesinden modern devletlerin kurulmasına kadar ayaklarımızın altındaki yeryüzünün insan uygarlıklarının şekillenmesi üzerindeki nefes kesici etkisini inceliyor.

‘KEŞFETMEK HEYECANLANDIRIYOR!’

- Kökenler sizin dördüncü kitabınız. Yazma süreciniz nasıldı? Sizi en çok ne zorladı?

Bence, buna çoğu yazar da katılacaktır, her yeni kitapta kitabın bölümlerini araştırırken, planlarken ve işlerken daha iyi hale geldikçe yazma süreci biraz daha kolaylaşıyor.

Ancak kitaplarımın her birinde çok farklı konulara da değindim, yeni bir konuyu keşfetmek beni gerçekten heyecanlandırıyor, aynı zamanda her şeyi doğru anladığımdan emin olmak için çok çalışıyorum!

BİZİ EVCİLLEŞTİREN KÖPEKLER!

- Kitapta çok ilginç bilgiler var. Meselâ; “Uygarlığın doğuşu sadece bitki türlerinin yetiştirilmesine değil, yaban hayvanlarının çiftlik hayvanına dönüştürülmesine de bağlıydı. İlk hayvanın evcilleştirilmesi, insanlığın yerleşik hayata geçmesinden önce gelir. Köpekler; 18 bin yıldan daha uzun bir süre önce Avrupalı avcı toplayıcılar tarafından kurtlardan evcilleştirildi.” diyorsunuz.

Bundan biraz bahseder misiniz?

Atalarımızın son büyük buzul çağının ortasında, biz çiftçi olarak yerleşmeye ve çok sayıda başka hayvanı evcilleştirmeye başlamadan binlerce yıl önce vahşi kurtları evcilleştirmeye başlamış oldukları düşüncesi...

Bu çok şaşırtıcı değil mi? Ama düşündüğünüzde, evcil köpeklerimizin çoğunun çok rahat bir hayatı var: sıcakta korunaklı, iyi beslenmiş, her zaman telaşlı öyle ki bazen bizi evcilleştirenin onlar olduğunu düşünüyorum!

SU BİRİKİNTİSİNDEN OKYANUSA!

- Bugünkü Akdeniz aslında bir zamanlar var olan büyük bir okyanusun yok olmasından sonra geride kalan bir su birikintisinden başka bir şey değildir.

Uzun yıllar sonra büyük okyanusların ardından da bunu söyleyecek miyiz?

Evet, kesinlikle. Kızıldeniz bugün, Arap yarımadası Avrasya kıtasının alt tarafına doğru salınırken, yeni okyanus kabuğu ile genişliyor. Ancak uzak bir gelecekte, belki de bundan 250 milyon yıl sonra, Büyük Atlantik Okyanusu levha tektoniği tarafından yeniden yutulmuş olacak.

Amerika, yeni dağ sıralarından oluşan büyük bir duvarı yukarı çekerek Afrika’ya geri dönecek ve bu gelecekteki süper kıtanın ortasında, tıpkı bugünkü Akdeniz gibi küçük bir iç deniz olacak.

‘YAPACAK ÇOK ŞEY VAR!’

- Dünya ikliminin devamlı olarak soğuyup kurumasının nedeninin çoğumuzun kahvaltıda bir dilim tost veya bir kâse mısır gevreği yememize sebep olduğunu göreceğiz.

Küresel ısınma günümüzün en büyük sorunlarından biri. Sizce insanlarda geçmişe göre belli bir farkındalık oluştu mu?

Evet, bugün giderek daha fazla insanın küresel iklim değişikliğinin sunduğu muazzam sorunların ve bunun insanların faaliyetlerinden kaynaklandığının farkında olduğunu düşünüyorum.

Bu gerçekten önemli çünkü en kötü sonucu durdurmak için hayatımızı değiştirmemiz gerekiyor.

İçecek kutularımızı geri dönüştürmek gibi küçük şeylerden, elektrikli araba kullanmak veya daha az uçuş yapmak gibi daha büyük şeylere kadar yapacak çok şey var.

EVE KAPANMANIN ETKİLERİ

- İnsanlığın doğal çevre üzerindeki etkisi hakkında büyük endişe duyar hale geldik. Zamanla nüfusumuz patladı, her zamankinden daha fazla kaynak tüketiyoruz ve enerji kaynaklarını giderek daha büyük ustalıkla bir araya getiriyoruz.

Sizce Covid-19 salgınında kaynakları kullanmakla ilgili bir azalma oldu mu?

Salgında gerçekleşen eve kapanmaların etkileri konusunda gerçekten ilginç araştırmalar yapıldı.

Büyük şehirlerde hava kirliliğinde bir azalma gördük çünkü çoğu insan birkaç aydır arabalarını kullanmıyordu.

Ancak endişe verici bir şekilde dünya çapındaki karbondioksit emisyonlarında muhtemelen uzun süre devam edecek önemli bir düşüş olmadı.

Her şey yeniden eskiye dönmeye başladığında bazı değişiklikler yapmak için bu kesintiyi ‘normal’ yaşam tarzımıza göre kullanmamızın önemli olacağını düşünüyorum.

- Afrika’da evrimleşmiş, alet kullanan birkaç insansı türünden sadece biri olarak, Homo sapiens’in Dünya’yı miras olarak devralmasının nedeni nedir?

Kitabımda da bahsettiğim gibi insan inanılmaz derecede zeki ve çok yönlü bir hayvan türüdür. Evrimimiz üzerine yapılan en son araştırma, bunun büyük ihtimalle içinde yaşadığımız ortamdan kaynaklandığını gösteriyor.

Doğu Afrika’daki gezegen güçlerinin bir kombinasyonu, yerel iklimde hızlı dalgalanma dönemleri yarattı.

Kaotik bir ortamı düşünmek için büyük beyinler geliştirdik ve sonra bu zekâyı beşiğimizden çıkıp Dünya’yı miras almak için kullandık.

Bizim için önemli olan şu anda bu harika gezegeni korumak için sahip olduğumuz sorumluluğun farkına varmaktır.