Çanakkale 8. Bienali, ekim ayında kenti sanata ve düşünmeye davet ediyor

Öyle bir sonbahar ki, güz yaprakları gibi, her kentin üzerinde sanat uçuşuyor! İKSV’nin İstanbul Bienali’ni henüz tam gezip değerlendirememişken Çanakkale Bienali 8. Edisyonu’nun 1 Ekim’deki açılışına davet edilince, sanat sadece İstanbul’dan izlenmez, deyip gittik. Aslında Çanakkale Bienalleri tek rakamlı yıllara rastlıyor ama, pandemi yüzünden ertelenince İstanbul’la aynı döneme geldi. Her şeyden önce anne memleketim, Çanakkale çok güzel. Uğruna ne kanlar dökülen boğazı muhteşem. 25 yıldır aynı CHP’li belediye tarafından yönetildiği için kentte büyük ucubelikler yok, düzenli, temiz. Bienal yöneticileri pek hoşlanmıyor galiba ki belediye ile iş birliği yapmak istememiş, bu yüzden de görünürde tanıtım eksik kalmış; bilboardlar, afişler yok. Bu anlayış bienalin “Birlikte nasıl çalışırız?” başlığına da ters değil mi? Bienal, birliktelik kavramı ile CABİNİN, 6 sanat insiyatifi ve 40’tan fazla sanatçının katılımıyla 11 farklı noktada kurulan sergilerden oluşuyor. Bu edisyonun genel sanat yönetmeni Azra Tüzünoğlu, ana destekçi ise DARDANEL ve OPET ise köylerdeki işlerde sponsor. Çanakkale deyince iki büyük marka geliyor akla, biri elini taşın altına koymuş, Kale Seramik’i de yanlarında görmek isterdim doğrusu.

TROYA MÜZESİ

Bienal açılışı Troya Müzesi’nde gerçekleşti. Zaten bu müze başlı başına bir zenginlik, görememiştim. Rica ve ısrarla bir performansı kaçırmak pahasına ertesi gün tekrar gidip müzeyi de gezdik, ödül üzerine ödül kazanması boşuna değil, mimarisi, yerleştirme teknikleri, yöneticileriyle (Rıdvan Gölcük, md) gurur kaynağı olan bir müze; gezerken heyecan ve bilgi veriyor.

Azra Tüzünoğlu, Rüstem Aslan (Troya Kazı Başkanı), Niyazi Önen (Dardanel Yönetim Kurulu Başkanı), Deniz Erbaş (Çanakkale Bienali Direktörü), Seyhan Boztepe’nin (Çanakkale Bienali Kurucu Direktör) katıldığı basın toplantısında da “birlikte nasıl çalışırız, nasıl üretiriz, nasıl yaşarız, insan-insan, insan-hayvan, insan-doğa ilişkilerini” konu aldıklarını anlattı konuşmacılar. Çanakkale’nin dünya tarihine damgasını vurmuş iki önemli markası var: Homeros Destanı’ndan kaynaklanan Truva Savaşı ve Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasına giden yolu açan Çanakkale Deniz Savaşları.

Troya Müzesi’nin büyük holüne bir yerleştirme yapması istenen sanatçı Alparslan Baloğlu da buradan hareket etmiş. Onun işini gezerken Troya Savaşı’nı adeta seyrettik, atların ayak seslerini duyduk, çarpışmaları yaşadık: toprak zeminde atların nal izleri ve her yere saplanmış uçuşan oklar! Yanındaki yerleştirmede Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz’in sularının birbirine geçtiği iş ve tavandan sarkan şu sözler:

“Savaşın arkasındaki gerçek, bu toprakların yukarısında ve aşağısındaki denizlere ve onları birbirine bağlayan boğazlara hakim olmaktı. Bizim aşkımız değil! Yazı mı, tura mı, aşk mı, para mı?”

Üçüncü bölümdeki ölen askerlerin gözlerinin üzerine konulan paralar buna yanıt veriyor: “Hayatımın ışığı yok artık. Gözlerimi hangi güç için kapattığımı hem biliyor, hem bilmiyorum. Sil beni bu hayattan. Çek küreklerini, götür beni karanlığa!” İktidar sahipleri savaşır, askerler ölür. Rus erkekleri Ukrayna ile savaşmamak için askere almaya gelen görevliyi bacağından vuruyormuş, cezası 4 yıl. Hayatta kalırsın, savaş da o sürede bitmiş olur!

DİĞER BAZI İŞLER

Koca bienali size bir yazıda anlatacağımı sanmıyorsunuz değil mi? İhsan Anar’ın denizde boğulanları seyredenleri anlattığı işi cesur. Denize ittirilenlerin videosu da. “İşim kıytırık” videosu müthiş, Bir sürü insanın cv’sini isteyip işe almışlar, yaptıkları iş o cv’leri kâğıt kesicide imha etmek! Çağdaş sanatı anlayıp zevk almak herkesin harcı değil. Bazılarına bakıp bu da sanat mı diyebilirsiniz, bazılarını mutlaka size anlatmaları gerekir, çok etkilenirsiniz. Dardanel Spor Kulübü’nün duvarına yazılmış iki satır şiir, bana hiçbir şey söylemedi, kamyon arkalarında ne sözler var! Ama onu kamusal alana çağdaş sanat taşıdık diye poster yapmışlar. Beni bunun için linç edebilirsiniz, keyfiniz bilir. Genelde video işleri sevmem ama Japonya’da gerçekleştirilen pleksiglas, yani şeffaf, üzerinde hiçbir şey yazmayan pankartlarla yapılan protesto yürüyüşüne bayıldım! Muhteşem bir fikir, biz de yapmalıyız. Polis gelir ve hiçbir şey diyemez! Sadece protesto ediyoruz deriz. Neyi mi? İçimizden ne geçiriyorsak onu!

Çanakkaleliler, öğrenciler, sanatseverler, bienali kaçırmayıp gezmeli. Biz, az zamanda çok iş görmeye çalıştık. Orada olduğum sürece de yalnız hissetmek değil, sanatçılarla, yöneticilerle, sponsorlarla daha çok temas imkânım olmasını isterdim. “Konukseverlik, dostluk, birlikte yaşayalım” temalarına da daha uygun olurdu.