Hasan Çelik’ten ‘Gürcü Şiiri Antolojisi’

DİLİMİZDE GÜRCÜ ŞİİRİNE ÖNEMLİ BİR KATKI!

Hasan Çelik, derlediği ve Gürcüceden çevirdiği Gürcü Şiiri Antolojisi’yle (Kolektif / Ve Yayınevi) 20. yüzyıldaki avangard atılımları ve Gürcü şiirinin modernleşme sürecini de gözler önüne seriyor. Grigol Orbeliani, İlia Çavçavadze gibi klasik şairlerle başlayan seçkideki şiirler Gürcülerin topraklarına, kültürlerine olan derin bağlılıklarını, mücadelelerini, doğa sevgilerini yansıtıyor. Gürcistan’ın tutku ve yaşam sevinci açısından zengin, büyüleyici kültürüne davet ediyor.

Kitapta Grigol Orbeliani, İlia Çavçavadze, Titsian Tabidze, Nikolo Mitsişvili, Paolo İaşvili, Valerian Gaprindaşvili, Simon Çikovani, Grigol Abaşidze, Giorgi Leonidze, İoseb Noneşvili, Irakli Abaşidze, Ana Kalandadze, Otar Çiladze, Mirza Gelovani, Terenti Graneli, Arçil Sulakauri, Tariel Çanturia, Nazi Kilasonia, Lado Asatiani, Mikheil Kvlividze, Şota Nişnianidze ve Vakhuşti Kotetişvili’nin şiirleri yer alıyor.

12. yüzyıl sonları ile 13. yüzyıl başlarında “altın çağını” yaşayan Gürcü şiiri, Gürcistan’ın ulusal şairi Şota Rustaveli’nin Kraliçe Tamar’a yazdığı “Kaplan Postlu Kahraman” destanıyla doruk noktasına ulaşmıştı.

1669 kafiyeli dörtlükten oluşan bu destan, ortaçağ Gürcü epik şiirinin başyapıtı olarak kabul edilir. Hemen hemen bütün dünya dillerine çevrilen bu şiirin ne yazık ki Türkçede, Gürcüce aslından yapılmış başarılı bir çevirisi yoktu.

Gürcüceden Türkçeye ilk şiir çevirisi olan Pridon Halvaşi’nin Eninde-Sonunda’ adlı kitabı, Fakir Baykurt tarafından, Gürcü kökenli dostu Abdurrahman Çetinkaya (???? ???????????) ile birlikte gerçekleştirilmiş ve 1988’de Almanya’da basılmıştı.

Çeşitli dergi ve gazetelerde başarılı şiir çevirileri yayımlanan Hasan Çelik’in, 22 Gürcü şairinin şiirlerinden derleyip çevirdiği Gürcü Şiiri Antolojisi (Kolektif / Ve Yayınevi) ise Türkçede Gürcü şiirinin tanınmasında önemli bir katkı sağlıyor.

GRİGOL ORBELİANİ’DEN OTAR ÇİLADZE’YE USTA ŞAİRLER

Antolojide, Gürcü şairler hakkında önemli kısa bilgiler veriliyor ve şiirlerinden örnekler tanıtılıyor.

Kitapta, 19. yüzyıl Gürcü kültürünün önemli isimlerinden, vatansever şiirleriyle dikkat çeken Grigol Orbeliani (1804-1883)’den Akaki Tsereteli ile birlikte yeni Gürcü edebiyatının ve yeni edebiyat dilinin yaratıcısı olan, Gürcü ulusal düşüncesinin mimarı olarak, Rus boyunduruğundan kurtuluş hareketinde önemli rol oynayan İlia Çavçavadze’ye (1837-1907) kadar birçok usta şairin şiirleri yer alıyor. O isimler şöyle:

- 1920’lerde Gürcü edebiyatının yenilenmesinde önemli rol oynayan Mavi Boynuzlular Okulu’nun1 kurucularından ve 1937’de katledilen Titsian Tabidze (1895-1937), Nikolo Mitsişvili (1896-1937) ve Paolo İaşvili (1894-1937).

- 1999’da Nobel Edebiyat Ödülü’ne aday gösterilen Otar Çiladze (1933-2009) ve Valerian Gaprindaşvili (1889-1941), Simon Çikovani (1902-1966), Grigol Abaşidze (1914-1994), İoseb Noneişvili (1918-1980), İrakli Abaşidze (190-1992), Ana Kalandadze (1924-2008), Mirza Gelovani (1917-1944), Terenti Graneli (1897-1934), Arçil Sulakauri (1927-1997), Tariel Çanturia (1932-..), Nazi Kilasonia (1926-1993), Lado Asatiani (1917-1943), Mikheil Ksiladze (1925-2005), Şota Nişnianidze (1927-1999) ve Vakhuşti Kotetişvili (1935-2008).

BEŞ ŞAİR HUKUKİ NEDENLERDEN DOLAYI ANTOLOJİDE YOK!

Kitapta mirasçılarına ulaşılamaması ve gereken izinlerin alınamaması nedeniyle beş şair antolojiden çıkarılmış. Bunların arasında, 20. yüzyılın önde gelen şairi, “Gürcistan’ın Nâzım Hikmet”i denilebilecek olan Galaktion Tabidze’nin (1891-1959) de olması antoloji ve okuyucular açısından büyük şanssızlık olmuş.

GÜRCÜ ŞİİRİNİN KRALI: GALAKTİON TABİDZE!

Galaktion Tabidze, Gürcü dilini en iyi kullanan şairlerinden biri olarak, kendisinden sonra gelen tüm şairleri derinden etkilemiştir. Gürcü halkının gönlünde taht kurmuş olan “Gürcü Şiirinin Kralı”dır.

Bu nedenle yazıyı 1998’de Sinatle Yayınları’nca yayımlanan Sıcak Hüzün adlı küçük antolojide, Galaktion’un 9 şiirinin yer alması ve Çelik’in çeşitli dergi ve gazetelerde yayımlanan çevirilerinin bize Galaktion’un kapısını açacağı ümidiyle sonladıralım.

1 Mavi Boynuzlular Okulu: 1920’lerde Gürcü edebiyatının yenilenmesinde önemli rol oynayan akım. Grigol Robakidze’den esinlenen grubun kurucuları içinde; Paolo İaşvili, Titsian Tabidze, Galaktion Tabidze, Nikolo Mitsişvili ve Valerian Gaprindaşvili vardı. Amaçları, geleneksel Gürcü kültürünü modernite ve teknoloji ile birleştirmekti. İlk bakışta simgeciliği benimsediler. Daha sonra Dadaizm’e katıldılar. 1920’lerin sonunda Mavi Boynuzlular simgecilikten uzaklaştılar. Vatanseverlik odaklı gerçekçiliğe sığındılar. Avangard şiirleri Pasternak’ın çevirileri ile tanındı.

Gürcü Şiiri Antolojisi / Ve Yayınevi / Kolektif / Çeviren: Hasan Çelik / Ve Yayınevi / 200 s.