Bir zamanlar “göçmen ve sığınmacı cenneti” olarak bilinen, Tage Erlander’in, Olof Palme’nin İsveç’inin yerinde yeller esiyor.
İsveç’ten, geldikleri ülkeye veya Avrupa Birliği (AB) dışındaki bir ülkeye kesin dönüş yapacak göçmenlere ödenecek rekor düzeydeki para yardımını düzenleyen yeni yardım paketi 2026 yılında yürürlüğe girecek. Irkçı İsveç Demokratları Partisi’nin (SD) desteğini alan sağcı hükümetin, kesin dönüş yapacak göçmenlere vereceği yeni yardım miktarları belli oldu.
YARDIMDA REKOR ARTIŞ
1 Ocak’ta yürürlüğe girecek kararla İsveç’te oturma iznini iptal ederek ülkesine veya AB dışındaki başka bir ülkeye gidecek göçmenlere yapılacak yardım artışları 5 ile 35 kat arasında değişiyor. Tek yetişkine verilen 10 bin kronluk yardım, 350 bin krona çıkarıldı. Evli ya da birlikte yaşayan çocuksuz iki yetişkine ödenen 40 bin kronluk destek 500 bin krona yükseltildi. 18 yaşından küçük her çocuk için verilen 5 bin kronluk tutar ise 25 bin kron oldu. Çocuklu ailelere yapılacak toplam yardımın üst sınırı da 600 bin kron olarak belirlendi.
Kesin dönüş ödemeleri üç taksite bölünecek. Toplam ödemenin yüzde 20’lik ilk taksiti, terk kararı verildikten sonra İsveç’te ödenecek. İkinci taksit, gidilecek ülkeye ulaşıldığında ödenecek. Kalan miktar ise dönüş ülkesinde, en erken 15 ay sonra karşılanacak. Yasadan 12 Eylül 2024’ten önce oturma izni alan göçmen ve sığınmacılar yararlanacak. İsveç yurttaşları ve çifte yurttaşlar bu yardımlardan yararlanamayacak.
Bu yardım bazı hallerde geri ödenmek zorunda kalınabilecek. Ülkeden ayrılma kararı alındıktan sonra bir yıl içinde İsveç’i terk etmeyenler, yardım aldıktan sonra İsveç’e geri dönenler ve herhangi bir nedenle fazla ödeme alanlar aldıkları desteği geri ödemek zorunda kalacaklar. Halen oturma izni bekleyen veya oturma izni başvurusu reddedilen göçmen ve sığınmacılar, yasayla öngörülen yardımlardan yararlanamayacak.
DÖNÜŞ MÜMKÜN MÜ?
Hazırlıkları uzun süredir bilinen yasal düzenleme tartışmaları göçmenler arasında beklenen ilgiyi uyandırmıyor. İsveç’e 1970’li yıllarda gelen ve halen Malmö’de yaşayan inşaat ustası Süleyman Demir, yasayı şöyle değerlendiriyor: “Küçük çocuğun ağzına bal sürer gibi, üç-beş yüz bin kronluk ödemelerle insanları geri göndermek mümkün değil. Oturma ve çalışma hakkına sahip göçmen, iyi bir işte çalıştığında bu parayı bir yılda kazanıyor zaten. Evlenip düzen kurmuşsa, çocuğu da okula gidiyorsa üç kuruş para için neden bırakıp gitsin ki! İnsanlar, yurtdışına çıkabilmek için insan kaçakçılarına bile bu kadar para ödüyor.”
Sonra Süleyman usta sanki ona “Git!” demişler gibi, sözü kendisine getirerek anılara dalıyor: “İsveç’e ilk geldiğimizde, Stockholm Garı’nda bando ile karşıladılar bizi. Bu ülkeyi kalkındırdık, güzelleştirdik. Dizlerimin üzerinde sürünerek yollara döşediğim her kaldırım taşında ağrıyan bacaklarımın, romatizmalı ellerimin emeği var. Şimdi ‘Git’ diyorlar. Nereye gideyim? Elli yıllık emeğimin karşılığı bu mu?”
Derviş ise yürürlüğe girecek yasayla fazla ilgili değil. Onun, omzunda sazıyla İsveç’e geldiği günleri anımsıyorum. Ömrümüzü çalan yıllar içinde birlikte çok gurbet türküleri söyledik. Bir ara gitti, memleketi Sarız’ın orta yerinde havuzlu villa yaptırdı. Yazları gitti, kaldı. Bir gün asık suratla geldi yanımıza: “Hiç sormayın” dedi, “Biz yokken havuzda koyunları yıkamışlar, camızları bırakmışlar içine.”
Derviş’e, “Yeni yasadan yararlanarak havuzlu villana dönecek misin” diye takıldım. Sazının tellerine dokunarak ironik bir şarkı ile yanıt verdi:
“Haydi gel köyümüze geri dönelim,
Fadime’nin düğününde halay çekelim.”
