AYM’nin istatistikleri gerçeği gözler önüne serdi, bireysel başvurular birikti!

Anayasa Mahkemesi (AYM), 2024’ün ilk yarısını içeren, “23.09.2012 - 30.06.2024” yıllarını kapsayan bireysel başvuru istatistiklerini yayımladı. Söz konusu verileri ilk çeyrek verilerine göre karşılaştırdığında; AYM’ye yapılan başvurularda 15 bin 691 dosya daha eklenerek, 2024’ün yarısında toplam 37 bin 657 bireysel başvuru yapıldı. Bu dosyalardan 28 bin 476’sı çözüme kavuşturuldu. Bunun yanı sıra Yüksek Mahkeme’nin geçmiş yıllardan da devreden ve hâlâ görülmeye devam eden anlamına gelen “derdest başvuru” sayılarında ise düşme olmadığı görüldü. Bu kapsamda ilk çeyrekte Yüksek Mahkeme’de çözüm bekleyen derdest bireysel başvuru sayısı 18 bin 907’di. 2024’ün ilk sayısında yaklaşık iki katına çıkarak, 32 bin 226’ya yükseldi.

HAK İHLALLERİ ENGELLENEMİYOR

AYM, veriler kapsamında başvurular için aldığı kararların türlerine görede sayısal bilgileri paylaştı. Bu kapsamda Yüksek Mahkeme’nin “en az bir hak ihlali yönünden” karara bağladığı dosya sayılarında da yükselme olduğu saptandı. Mahkemenin 2012’den 2024’ün ilk çayreğine kadar bu yönde karara bağladığı dosya sayısı 73 bin 89’du. Bu sayı 2024’ün ilk yarısında 74 bin 574’e yükseldi. Böylece 2024’ün ikinci çeyreğinde en az bir hak ihlalinin olduğu dosya sayısına bin 485 yeni dosya eklenmiş oldu. Bunun yanı sıra “en az bir hakkın ihlal edildiğine” yönelik karara bağlanan dosya sayılırını 2024 yılı içinde de yaklaşık 3 katına çıktığı belirtildi. 2024’ün ilk çeyreğinde toplam 529 dosyada bu yönde karar verilirken, il yarıda bu sayı 2 bin 14’e yükseldi.

EN FAZLA İHLAL ‘MAKUL YARGILANMADA’

Söz konusu verilerde Yüksek Mahkeme, “adil yargılanma hakkı kapsamında tanımlanan ve bir yargılamanın makul süre içinde tamamlanmasını” öngören “makul sürede yargılanma hakkının ihlali” yönünden karara bağladığı dosyalar içinde ayrı veriler paylaştı. Mahkemenin “en az bir hakkın ihlal edildiği” yönünden aldığı kararlardan “makul sürede yargılanma hakkı” çıkarıldığında 2024 ilk yarısında toplam sayının 18 bin 131’e düştüğü saptandı. Yani mahkemenin ihlal yönünden aldığı kararlar arasında yargı sisteminde en fazla ihlal edilen hakkın “makul sürede yargılanma hakkı olduğu” ortaya çıktı. Söz konusu durum; 2013 - Haziran 2024 arasındaki verilere bakıldığında; ihlal kararlarının hak ve özgürlüklere göre dağılımında “makul sürede yargılanma hakkının” en çok ihlal edilen hak olduğu belirlendi.

İŞKENCE VE KÖTÜ MUAMELE YASAĞINDA ARTIŞ

Bunun yanı sıra AYM’nin istatistiklerinde bireysel başvuru hakkının getirilmesinden bu yana “hak ihlali” kararlarında haklar özelindeki sayısal verileri de paylaştı. Buna göre; 2024 ilk ve ikinci çeyreğinde “makul sürede yarglanma hakkının ihlali” yönünden karara bağlanan dosya sayılarında bir değişim olmadı. Bu sayı 56 bin 443 olarak kayda geçti. Ayrıca bu sayı, ihlal kararlarının yüzde 76’sını oluşturdu. Ancak diğer hak ihlalleri verilerinde dikkat çeken artışlar görüldü. “Bir kişinin bağımsız ve tarafsız bir mahkemede, hakkaniyete uygun yargılanmasının Anayasa güvencesi altına alınması” anlamına gelen “adil yargılanma hakkına” yönelik ilk yarıda 5 bin 235 dosyada karar verildi. Bu sayı genelin yüzde 6,9’unu oluşturdu. Oysa bu yönde karara bağalan dosya sayısı ilk çeyrekte 4 bin 413’tü. Bununla birlikte diğer dikkat çeken artış da işkence ve kötü muamele yasağında görüldü. İlk çeyrekte bu hakkın ihlal edildiği yönünde karar verilen dosya sayısı 866 iken ilk yarıda dosya sayısı bin 69’a yükseldi. 

SADECE BİN DOSYADA İHLAL KARARI SAPTANMADI

Bu duruma karşın Yüksek Mahkeme, 2013’ten Haziran 2024’e kadar yapılan bireysel başvuruların bin 401’inde “bir hakkın ihlal edilmediğine” yönelik karar verdi. Mahkeme bu kararlarda; kabul edilebilirlik kararı vermesine karşın, esas incelemesi aşamasında ihlal kararı vermedi.