6.5 milyon yurttaş tehdit altında

Afet ve Acil Durum Müdürlüğü (AFAD) tarafından geçen yıl yayımlanan ve kentlerde olası büyük depremler ile etkilerini araştırmak, alınması gereken önlemleri belirlemek amacıyla hazırlanan “İl Afet Risk Azaltma Planı” (İRAP) raporları Ege’yi bekleyen afet tehdidini tüm çıplaklığıyla gözler önüne serdi. 2021 tarihli raporlara göre, yaklaşık 10 milyon 500 bin nüfusa ev sahipliği yapan Ege’deki 8 büyük kentte 7 ve üzerindeki olası bir depremde büyük bir yıkım yaşatacak. AFAD’ın açıkladığı söz konusu raporlar ve yapılan hayati uyarılara ilişkin bir arpa boyu dahi yol alınamazken AKP hükümeti milyonlarca yurttaşı koruyacak görevleri halen yerine getiremedi. Raporların üzerinden geçen onca süreye karşın ne kentsel dönüşümde ne afet toplanma alanları ne de altyapı ile acil hizmetler konusunda somut adımlar atılamadı. Ege illeri olası bir depremde Kahramanmaraş’ta yaşanan yıkımın benzeri bir manzarayla karşılaşacak.

İZMİR

Kent için hazırlanan ve kentteki 21 ayrı diri fay hattına dikkat çeken rapora göre 23 ilçede risk görülürken kıyı bölgelerde ise tsunami riskine dikkat çekildi. 6 ve üzeri şiddetinde depreme yol açabilecek fayların Konak, Bayraklı, Bornova, Buca ve Karabağlar başta olmak üzere pek çok ilçede yıkıcı etki yaratacağı vurgulandı. Rapordaki senaryolara göre, İzmir fayı üzerinde meydana gelecek ve kent merkezinde hissedilecek 6.6 büyüklüğündeki olası bir depremin Bayraklı, Bornova, Buca, Çiğli, Foça, Gaziemir, Güzelbahçe, Karabağlar, Karaburun, Karşıyaka, Kemalpaşa, Konak, Menderes, Menemen, Narlıdere, Seferihisar, torbalı ve Urla gibi ilçeleri doğrudan etkileyeceği belirtildi. Yapı yaşı 30 ve üzerinde olan binaların 6.9 ve üzeri şiddetindeki depremde yıkılacağına ilişkin bilimsel tespitlerin de yer aldığı raporda ayrıca, olası büyük İzmir depreminde konutlar ile birlikte, kamu kurumları, hastaneler, okullar tehdit altında görülürken, arama kurtarma ve sağlık hizmetleri, barajlardaki hasar nedeniyle su temini, ulaşım, doğalgaz ve enerji gibi altyapı hizmetleri de kesintiye uğrayacak. Yine rapora göre, toplam İzmir nüfusunun 3 milyon 788 bini yaşanacak afetten doğrudan etkilenecek. Risk altında olmayan ve 500 bine yakın yurttaşın yaşadığı Ödemiş, Kiraz, tire, Beydağ, Kınık Selçuk, Bayındır gibi ilçelerin ise afet tehdidi altında olmayan alanlar olduğu tespit edildi. Raporda kentin merkezinde bulunan Kızlarağası Hanı, tarihi Asansör, Saat Kulesi ve teos Antik Kenti gibi kültür varlıklarının da yıkım tehdidi altında olduğu hatırlatıldı.

MUĞLA

Karasal alanda yıkıcı şiddette deprem üretme potansiyeline sahip 4 ayrı faya sahip olan ve denizden 3 ayrı önemli fay hattına komşu Muğla için hazırlanan raporda, 7 ve üzerindeki şiddetlerde meydana gelecek olası bir depremde tehlikeli yerleşim alanları Ula, Milas, Fethiye, Yatağan, Bodrum ve Gökova Körfezi olarak belirtildi. 1900’lü yılların başından bu yana 6.5 ve üzerindeki şiddette iki depremin yaşandığı Muğla’da, Fethiye ilçesinde 1957 yılında meydana gelen depremin ardından benzer afetlere karşı yapılan tek somut çalışma ise 25 adet sismik aktivite izleme istasyonu kurulması oldu. Kıyı bölgelerde yüksek katlı yapılara izin verilmemesi yönünde tavsiyelerde bulunan AFAD’ın raporundaki olası senaryoda Gökova’daki 7.2’lik bir depremde 109 bin binanın yıkılacağı, 948 bin 197 yurttaşın da doğrudan etkileneceği vurgulandı.

AYDIN

Altı ayrı diri fay hattı geçen Aydın’ın nispeten daha yumuşak ve alüvyon ağırlı zeminlerin görüldüğü kuzey kesimleri riskli, orta ve güney kesimleri ise nispeten daha az riskli görüldü. Efeler ilçesini merkez üssü alan 7 şiddetindeki deprem senaryosuna göre, 990 bin kişinin doğrudan etkileneceği bir afette, kentteki 277 bin binadan 33 bin adedinin yıkılacağı, yaklaşık 70 bin binanın ise orta ve ağır hasar alacağı belirtildi. 7 bin can kaybı ile 13 bin ağır yaralı olacağı öngörülen deprem senaryosunda, Efeler, İncirliova, Germencik, Köşk, Nazilli, Kuşadası ve Söke ise en tehlikeli ilçeler olarak görüldü. 10 adet sağlık tesisinin deprem nedeniyle hizmet dışı kalacağı tahmin edilen raporda 10 okul, kaymakamlık binalarının bulunduğu 6 adet kamu kurumu, 8 karakol ve 4 itfaiye istasyonunun yıkılabileceği vurgulandı. Listede yıkılacak ve hizmet dışı kalacak kamu yapıları arasında AFAD’a ait binanın da bulunması ayrıca dikkat çekti. Yollar, elektrik, doğalgaz ve su hatlarının büyük hasar alacağı tahmin edilen deprem senaryosunda, İncirliova İkizdere Barajı’nın hasar almasıyla susuzluk başlayacağı, sanayi tesislerinin devre dışı kalacağı ve büyük ekonomik hasar olacağı da aktarıldı.

MANİSA

Deprem riski yüksek bir diğer Ege ili olan Manisa için hazırlanan rapora göre, can ve mal kayıplarına yol açabilecek, kent genelinde uzunluğu 10 kilometreden uzun 15 adet fay sistemi bulunuyor. Tıpkı İzmir gibi önemli bir deprem kenti olan Manisa’nın kuzey ve orta bölgeleri zemin bakımından riskli ve yapılaşma açısından da tehlikeli olduğu hatırlatılırken 6.5 şiddetindeki olası bir depremde kötü senaryoya göre, yaklaşık 5 bin binanın yıkılacağı, 40 bin binanın ise ağır ve orta hasarlı olacağı öngörülüyor. Kentteki tahmini etkilenecek kişi sayısı ise 120 bin civarında. 98 bin yapıda hasara yol açabileceği de hatırlatıldı.

DENİZLİ

Yüzde 55’i deprem tehdidi altında görülen Denizli’nin geçmişteki büyük depremlerde kent merkezinin iki defa tamamen yıkıldığı hatırlatılan raporda, depremsellik etkisine sahip 4 ayrı graben ile 7 ayrı fay zonu bulunduğu belirtildi. Otoyollar ile demiryollarının fay hatları üzerine inşa edildiği ve büyük bir depremde ulaşımın kesintiye uğrayacağının altı çizilen raporda, doğalgaz hatlarının da aynı şekilde fay hatları boyunca inşa edildiği hatırlatıldı. Pamukkale fay hattı üzerinde meydana gelecek 6.6 şiddetindeki bir depremin, Aydın, Burdur, Manisa ve Uşak’ta da benzer yıkıma yol açacağı aktarıldı.

ÇANAKKALE

Dokuz ayrı fayın bulunduğu ve deprem açısından riskli sınıfta görülen Çanakkale için oluşturulan 7 şiddetindeki deprem senaryosunda, 2 bin 500 binanın doğrudan yıkılacağı, 35 bin binanın ağır ya da orta hasarlı olacağı, afetten doğrudan etkilenecek tahmini nüfusun ise 110 bin civarında olacağı öngörüldü.

BALIKESİR

20 adet diri fayın geçtiği ve Kuzey Anadolu Fayı’nın güney kolları üzerinde kurulu Balıkesir’de büyüklüğü 6 ile 7.2 arasında bir deprem beklendiği rapora yansıyan detaylar oldu. Olası 7 şiddetindeki Havran-Balıkesir fayı merkezli bir depremde, İvrindi ilçe merkezinin yanı sıra, otoyollar, okullar, köyler, devlet daireleri, köprüler ve sanayi sitelerinin büyük oranda yıkılabileceği tespit edildi. Deprem nedeniyle zarar görecek alanlar ise Bandırma, Susurluk, Ayvalık, Edremit, Erdek, Gönen, Manyas, Bigadiç, Sındırgı olarak gösterildi. Oluşabilecek afetten etkilenecek kişi sayısı yaklaşık 500 bini bulurken bu rakam il nüfusunun da yüzde 54’üne ulaşacak.

UŞAK

1970 tarihinde meydana gelen ve Batı Anadolu’nun en şiddetli depremini yaşayan Uşak’ta aktif bir riske dikkat çekilirken oluşabilecek 6.5-7 şiddetindeki deprem riskine karşı da uyarı yapıldı. Merkez üssü Banaz olan, 6.5 büyüklüğündeki deprem senaryosunda merkez, Sivaslı, Karahallı, Eşme, Ulubey gibi ilçelerde büyük yıkım yaşanabileceği, Küçükler Barajı’nın yıkılmasıyla su, ayrıca enerji ve gıda krizi yaşanabileceği, 370 bin nüfuslu kentin tamamının depremden doğrudan etkileneceği tespit edildi.