Uşakizade Köşkü'nün tanıklığı: İzmir'in son başkomutanlık karargâhı

İzmir’in Kurtuluşundan sonra, “Gazi Mustafa Kemal”e son karargah olan, Uşakizade Köşkü’nü tanıtmak istiyorum. 15 yıl kurucu müdürlüğünü yaptığım, Uşakizade Köşkü, İzmir’in ilk özel müze köşküdür. Köşk, Latife Hanım’ın dedesi Sadık Bey tarafından İzmir Göztepe’de 1860 yılında yaptırılmıştır. Uşakizade Ailesi; yazlık ev inşa etmek üzere İzmir’in en serin yerini araştırmış ve bodrum dâhil üç kat olan bu köşkü yaptırmıştır. Köşkün bodrumunda kiler ve görevli odaları; birinci katta iki salon, yemek odası ve mürebbiye odası bulunmaktadır. İkinci katta ise dört yatak odası ve iki oturma odası yer almaktadır.

Gazi Mustafa Kemal Paşa ilk defa İzmir’in kurtuluşunun altıncı günü, 14 Eylül 1922’de Uşakizade Köşkü’ne gelmiştir. Bu gelişinde 16 gün köşkte kalan Gazi, Köşkü “Başkomutanlık Karargâhı” olarak kullanmıştır. Bu süreçte yerli ve yabancı birçok devlet adamı ve gazeteci, köşkte Gazi Mustafa Kemal Paşa’yı ziyaret etmiştir.

Zübeyde Hanım, 14 Ocak 1923 tarihinde Karşıyaka’daki Uşakizade Köşkü’nde vefat etmiştir. Annesinin ölümü üzerine İzmir’e gelen Gazi Mustafa Kemal Paşa, 29 Ocak 1923 tarihinde Latife Hanım’la Göztepe’deki bu köşkte kıyılan nikâh ile evlenmiştir. Nikâh; günümüz medeni nikâhının öncülüğünü yapmıştır. Nikâhtan sonra, Latife Hanım’la Batı Anadolu’ya geziye çıkan Gazi, Latife Hanım’ı vatandaşlarıyla tanıştırmıştır. 

Uşakizade Köşk’ünde üçüncü kalışında; ‘İktisat Kongresi’nin açılış hazırlıklarını yapan Gazi, eşi Latife Hanım’ı da yanına alarak Ankara’ya dönmüştür. 23 Şubat 1923 tarihi; Latife Hanım’ın Ankara’ya ve Çankaya Köşkü’ne ilk gelişidir. 

Uşakizade Köşkü; İzmir Özel Türk Koleji Kurucusu Bahattin Tatış tarafından 1951 yılında Latife Hanım’dan kiralanmış ve 1991 yılına kadar eğitim amaçlı kullanılmıştır. 1979 yılında İzmir Özel Türk Koleji’nin mülkiyetine geçen köşke Tatış Ailesi tarafından restorasyon yapılması kararı verilmiştir. 1998 yılında restorasyonu Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından başlatılan Uşakizade Köşkü; 15 Haziran 2001’de Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in katıldığı törenle açılmıştır. Aslına uygun eşyalarla düzenlenerek ziyarete açılan köşk, 2003 yılında İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin “Esaslı Onarım Ödülü”nü almıştır. 

Göreve geldiğim, 2002 yılından günümüze, daha çok okulların gezdiği bu köşke, yüzbinlerce öğrenci misafiri olmuştur. 

Gazi, bu köşke, 5 gelişinde 91 gün misafir olmuştur. O’nun tüm İzmir misafirliği; 16 geliş ve 146 gündür. Haftaya, Zübeyde Hanım’ın vefat ettiği Karşıyaka’daki  “Latife Hanım Köşkü’nü anlatacağım. Sevgiyle kalın, iyi seneler. 

Ahmet Gürel
Atatürk Araştırmacısı