2023'te gezegenimiz insan eliyle nasıl değişti?

Dünya üzerinde insanların iz bırakmadığı çok az yer var. Gezegendeki kara parçalarının tahminen %95'i - Antarktika hariç, her ne kadar insanlık orada da iz bırakmış olsa da - insan faaliyetlerinin izlerini taşıyor. Yakın zamanda yapılan bir analize göre, bu toprakların yaklaşık %16'sı büyük ölçüde değişime uğramış durumda.

Kentsel gelişim, büyük ölçekli mühendislik çalışmaları ve madencilik projeleri dünyanın görünümünü yeniden şekillendirirken, ormansızlaşma ve tarım tüm ekosistemleri değiştiriyor. İnsanlar tarafından üretilen kirliliğe gezegenimizin hemen her köşesinde rastlamak mümkün.

Dünya'nın yeniden şekillenmesi 2023 yılında da olumlu ve olumsuz yönde hızla devam etti. Aşağıda bu yıl gezegenin görünümünü en dramatik şekilde değiştiren durumlardan bazılarına yer veriyoruz.

Sadece iki yıl önce Güney Çin Denizi'ndeki Pearson Resifi, uzaydan bakıldığında Spratly Adaları'nı oluşturan 100'den fazla resif ve kumla kaplı mercan lekesi arasında küçük bir mercan adasından ibaretti (2021'deki hali aşağıda). Ancak 1970'lerin sonlarından beri adayı işgal eden Vietnam, 2021'in sonlarına doğru büyük bir genişleme projesine girişti. Tarama ve dolgu çalışmalarıyla adaya 163 dönüm (66 hektar) arazi ekleyen ülke, resifin ortasında Ağustos 2023'te çekilen yukarıdaki uydu görüntüsünde de görülebilen korunaklı bir liman oluşturdu.

Aralarında Çin, Filipinler ve Tayvan'ın da bulunduğu bir dizi ülke bu adalar üzerinde hak iddia ediyor. Vietnam 2023 yılında Spratly'deki beş yeni adada 330 dönümlük (133 hektar) ek arazi oluşturdu. Son on yılda Güney Çin Denizi'ndeki ada inşaları nedeniyle 6.200 dönümlük mercan resifinin tahrip edildiğini ve bunun büyük bir kısmının Çin kaynaklı olduğunu iddia ediyor. Çin bu yeni adalarda, büyük bir hava üssünün de bulunduğu çok sayıda askeri üs inşa etti.

Elektrikli araçlar ve aküyle çalışan diğer cihazlardaki artış, son yıllarda lityuma olan talebi artırdı. Ancak bu kritik metalin önümüzdeki yıllarda tükeneceğine dair uyarılar, onu çıkarmak için yeni madenler açılmasına yol açtı. Arjantin'in Jujuy Eyaletindeki Cauchari-Olaroz projesi de 2023 yılında faaliyete geçenler arasında. Uydu görüntüsünde parlak yeşil buharlaşma havuzları açıkça görülüyor. Lityum, Güney Amerika'daki tuz düzlüklerinde tuzlu su haline getirilerek çıkarılıyor ve daha sonra lityum konsantresi için buharlaştırılıyor.

Myanmar'ın doğusundaki Shan Dağları'nda, değişen tarım uygulamaları Inle Gölü'nün yüzeyini dönüştürdü. UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan göl, kıyılarında yaşayan köylüler ve balıkçılar tarafından oluşturulan yüzer tarlalarıyla ünlü. Ancak büyük ölçekli domates yetiştiriciliğindeki artış gölün yüzey alanını önemli ölçüde daralttı.

And Dağları'nın yükseklerinde, yaklaşık 4,400 metrede büyük bir delik açılıyor. Bu, 2023 yılında faaliyetlerini genişleten Quebrada Blanca adlı açık ocak bakır madeni. Madeni işleten şirketler buradan yılda 300.000 ton bakır üretmeyi umuyor.

6 Haziran 2023'te Kahovka Barajı'nıda bir dizi patlama nedeniyle sular Dinyeper Nehri'ne boşaldı ve ciddi sel baskınlarına yol açtı. Ukrayna ordusu Rusya'yı barajı kasten havaya uçurmakla suçlarken, Rusya da Ukrayna'yı suçladı. Suyu tutacak baraj olmayınca, civar bölgeler aylar boyunca değişime uğradı. Rezervuarın beslediği kanallar ağı yaz boyunca kurudu ve çevredeki tarım arazilerinde çalışanlar ürünlerini sulamakta zorlandı.

Patlamalardan önce Kahovka rezervuarındaki su miktarı son yılların en yüksek seviyesiydi, ancak barajın yıkılmasından sonra neredeyse kurudu. BM Çevre Programı tarafından yapılan bir değerlendirme, hasarı Ukrayna sınırlarının çok ötesine uzanacak "geniş kapsamlı bir çevre felaketi" olarak tanımladı.

Abu Dhabi'ye 35 km uzaklıktaki çöl, dünyanın en büyük güneş enerjisi santraline dönüştürüldü. Yaklaşık 200.000 eve yetecek kadar elektrik üretme kapasitesine sahip olan Az-Zafra Güneş Enerjisi Projesi'nde dört milyondan fazla güneş paneli bulunuyor.

Eylül 2023'te Etiyopya, Mavi Nil üzerindeki Büyük Etiyopya Rönesans Barajı'nı başarıyla doldurduğunu duyurdu. Ancak bu haber, Mısır'ın Etiyopya'yı su tedarikini tehdit etmekle suçlamasıyla birlikte, aşağı havzadaki ülkeleri kızdırdı. Etiyopya'nın elektrik üretmek için kullanmak istediği baraj, komşularının su kaynakları üzerinde kontrol sağlayabileceği için oldukça tartışmalı bir konu oldu.

Suudi Arabistan'ın batı kıyısındaki devasa bir bölge olan Neom'da inşa edilmekte olan 170 km uzunluğundaki The Line şehrinin bir kısmının temelleri çöl boyunca devasa bir iz bırakıyor. Suudi Arabistan burayı "geleceğin planı" olacak yüksek teknolojili bir eko-şehir olarak tanıtıyor. Bazı eleştirmenler ise planlanan şehrin yeşil niteliğini sorguluyor.