Albert Einstein’ın bir asır önce öngördüğü yerçekimsel dalgalar, 2016’dan bu yana uzayın en şiddetli olaylarını ortaya çıkarıyor. ABD’deki LIGO gözlemevlerinin tespit ettiği son sinyal ise bu alanda şimdiye kadarki en büyük birleşmeyi işaret ediyor. GW231123 koduyla kayda geçen bu olay, kara deliklerin kütle, hız ve kökenine dair birçok soruyu beraberinde getiriyor.
ŞİMDİYE KADARKİ EN BÜYÜK KARA DELİK BİRLEŞMESİ
22 Temmuz 2023’te LIGO tarafından kaydedilen GW231123, yaklaşık 100 ve 140 güneş kütlesine sahip iki kara deliğin çarpışması sonucu oluştu. Bu birleşme, daha önce kayda geçen en büyük olay olan GW190521’in neredeyse %60 daha büyüğü. Çarpışmanın ardından uzay-zaman dokusunda oluşan dalgalar, LIGO’nun ABD’deki Louisiana ve Washington’daki gözlemevlerinde tespit edildi.
‘KÜTLE BOŞLUĞU’ TEORİSİNİ SARSAN KEŞİF
Bu çarpışmanın dikkat çekici yanlarından biri, iki kara deliğin de “kütle boşluğu” olarak bilinen kuramsal aralıkta yer alması. Bilimsel öngörülere göre, yıldızların ölümüyle oluşan kara delikler genellikle 60 ila 130 güneş kütlesi arasında olamaz. Ancak GW231123’teki kara delikler bu aralığın tam ortasında. Cardiff Üniversitesi’nden Prof. Mark Hannam, “Bu kütledeki kara deliklerin standart yıldız çöküşüyle oluşamayacağını biliyoruz. Bu da onların başka birleşmelerden oluşmuş olabileceğini düşündürüyor” dedi.
YALNIZCA KÜTLE DEĞİL, DÖNME HIZI DA ŞAŞIRTTI
GW231123’teki kara deliklerin sadece kütlesi değil, dönme hızları da dikkat çekici. Bilim insanları, kara deliklerin neredeyse fiziksel sınırlarına yakın hızlarda döndüğünü tespit etti.
LIGO araştırma ekibinden Dr. Charlie Hoy, “Şimdiye dek gözlenen kara deliklerin çoğu yavaş dönüyordu. Bu birleşme, kara deliklerin nasıl oluştuğu konusunda bildiklerimizi gözden geçirmemiz gerektiğini gösteriyor” dedi.
GRAVİTASYONEL DALGALARDAN YENİ BİR EVREN
Yerçekimsel dalgalar, ışık yaymayan kara delik çiftlerini gözlemlemenin tek yolu olarak biliniyor. LIGO’nun geliştirilmesiyle başlayan bu astronomi dalı, daha önce görülmeyen evren parçalarını açığa çıkarıyor.
