Kedilerin ne zaman ve nasıl evcilleştiği uzun yıllardır tartışma konusu olmayı sürdürüyor. Son bulgular, bugün bildiğimiz ev kedilerinden önce, Asya’da tamamen farklı bir kedi türünün insanlarla birlikte yaşadığını gösteriyor.
5.400 YILLIK DNA İZLERİ
Uluslararası bir araştırma ekibi, Çin’de farklı arkeolojik alanlardan çıkarılan ve yaklaşık 5 bin yıllık bir dönemi kapsayan 22 küçük kedi kemiği üzerinde antik DNA analizi yaptı. Bu analizler, insan yerleşimlerinde yaşayan kedilerin büyük çoğunluğunun “leopar kedisi” olarak bilinen vahşi bir türe ait olduğunu ortaya koydu. Araştırma sonuçlarına göre leopar kedileri, en az 5.400 yıl önce tarım alanlarının çevresinde yaşamaya başladı ve yaklaşık MS 150 yılına kadar insan yerleşimlerinde varlığını sürdürdü.
EV KEDİLERİ İPEK YOLU’YLA GELDİ
Araştırmanın yazarlarından, Çin’deki Peking University’nden Prof. Shu-Jin Luo’ya göre bugün bildiğimiz ev kedileri, Çin’e yaklaşık MS 700’lü yıllarda İpek Yolu üzerinden ulaştı.
Prof. Luo, “Kediler bağımsız yapıları, zayıf kontrol edilebilir olmaları ve taşınmalarının zahmetli olması nedeniyle diğer evcil hayvanlara kıyasla çok daha geç yayılmıştır” değerlendirmesini yaptı. Afrika yaban kedilerinden türeyen evcil kedilerin Batı Avrasya’ya yaklaşık 2 bin yıl önce, Doğu Asya’ya ise yalnızca 1.300 yıl önce ulaştığı belirtiliyor.
LEOPAR KEDİLERİ NEDEN EVCİLLEŞEMEDİ?
Araştırmaya göre leopar kedileri, Neolitik dönemden itibaren insan yerleşimleri çevresinde fare ve kemirgen avlayarak tarıma dolaylı katkı sağladı. İnsanlar da bu sayede ürünlerini koruyabildikleri için bu “vahşi kedilere” hoşgörüyle yaklaştı. Ancak leopar kedileri hiçbir zaman tam anlamıyla evcilleşmedi. Genetik veriler, bu kedilerin insanlarla “komşuluk ilişkisi” kurduğunu, fakat evcil hayvan statüsüne geçemediklerini ortaya koydu.
HAN HANEDANLIĞI SONRASI KOPUŞ
Araştırmada dikkat çeken bir diğer detay ise leopar kedilerinin insan yerleşimlerinden kaybolmasının, Han Hanedanlığı’nın çöküşünün ardından yaşanan kaotik döneme denk gelmesi. Bu süreçte iklimin daha soğuk ve kurak hale geldiği, tarımsal üretimin düştüğü ve nüfusun azaldığı belirtiliyor. Ayrıca tavuk yetiştiriciliğinin kafes sistemine geçmesiyle leopar kedilerinin kümese saldırılarının arttığı, bunun da insanlarla aralarındaki toleransı bitirdiği ifade ediliyor.
EV KEDİLERİNİN ÇİN’E GİRİŞİ TANG DÖNEMİNDE
Araştırmaya göre Çin’de bugüne kadar tespit edilen en eski ev kedisi kalıntısı, Tang Hanedanlığı dönemine (MS 706–883) tarihleniyor. Kalıntılardan elde edilen genetik veriler, bu kedinin beyaz ya da alacalı tüylere sahip olduğunu ortaya koydu.
Ayrıca 130 modern ve antik kedinin genomlarının karşılaştırılmasıyla, Çin’deki ev kedilerinin kökeninin Doğu Akdeniz’e, yani Levant bölgesine dayandığı belirlendi. Bu da kedilerin tüccarlar aracılığıyla İpek Yolu üzerinden Çin’e taşındığını gösteriyor.
EV KEDİLERİ ÖNCE SARAYLARA GİRDİ
Tarihsel kayıtlar, ev kedilerinin Çin’e ilk geldiklerinde halk arasında değil, daha çok saray çevreleri ve elitler arasında “egzotik evcil hayvan” olarak kabul gördüğünü ortaya koyuyor. Bu da ev kedilerinin Çin kültürüne oldukça geç dahil olduğunu destekliyor.
Araştırmacılar, “Han dönemine ait olduğu sanılan tüm küçük kedi kalıntıları genetik olarak ev kedisi değil, leopar kedisi çıktı. Bu da ev kedilerinin Çin’e sanıldığından çok daha geç geldiğini net biçimde gösteriyor” değerlendirmesinde bulundu.
