Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan yapılan yazılı açıklamaya göre; 1980'li yıllardan itibaren ABD'nin Ohio eyaletindeki Cleveland Sanat Müzesi koleksiyonunda yer alan ve Marcus Aurelius’u 'filozof' olarak betimleyen nadir bronz eserin, uzun süren çalışmalar sonucu Türkiye'ye ait olduğu ortaya çıkarıldı. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki (ABD) Cleveland Sanat Müzesi'nden törenle Türkiye'ye teslim edilen heykel, temmuz ayında getirilecek. Peki, Marcus Aurelius kimdir? Marcus Aurelius heykeli neredeydi? Marcus Aurelius ne zaman öldü?
MARCUS AURELIUS KİMDİR?
Marcus, 26 Nisan 121 tarihinde Roma'da doğdu. Doğum adı bazen Marcus Annius Verus olarak verilir, ancak kaynaklar bu adı ona babasının ölümü ve reşit olduktan sonra büyükbabası tarafından gayri resmî olarak evlat edinilmesi üzerine verdi. Doğduğunda ya da gençliğinin bir noktasında Marcus Annius Catilius Severus veya Marcus Catilius Severus Annius Verus olarak biliniyor olabilir.
Antoninus tarafından tahtın vârisi olarak evlat edinildikten sonra Marcus Aelius Aurelius Verus Caesar ve tahta çıktıktan sonra ölümüne kadar Marcus Aurelius Antoninus Augustus olarak tanındı. Salamisli Epifanios, Ağırlıklar ve Ölçüler Üzerine adlı eserinde yer verdiği Roma imparatorları kronolojisinde onu Marcus Aurelius Verus olarak adlandırır.
MARCUS AURELIUS KRALLIĞI
Antoninus, 161 yılında öldükten sonra Marcus, Lucius Aurelius Verus adını alan üvey kardeşiyle birlikte tahta geçti. Marcus Aurelius'un hükümdarlığı döneminde Roma İmparatorluğu pek çok askeri çatışmaya sahne oldu. Doğu'da Romalılar, Part İmparatorluğu ve isyancı Ermenistan Krallığı ile savaştı. Marcus, Markoman Savaşları'nda Markomanlar, Quadi ve Sarmatian Iazyges'i yendi. Bunlar ve diğer Cermen halkları, İmparatorluk için rahatsız edici bir gerçeklik oluşturmaya başladı. Roma para birimi denarius'un gümüş saflığını düşürdü. Roma İmparatorluğu'nda Hristiyanlara yönelik zulümlerin onun döneminde arttığı düşünülse de, dönemin kaynaklarında böyle bir zulüm yer almadı ve Iustinus ve Tertullianus'un eserlerinde "Hristiyanların koruyucusu" olarak adlandırıldı. 165 ya da 166 yılında patlak veren Antoninus vebası, Roma İmparatorluğu'nun nüfusunu harap ederek 5 ila 10 milyon insanın ölümüne neden oldu. Marcus, 180 yılında öldüğünde yerine oğlu Commodus geçti.
Commodus'un Marcus'tan sonra tahta geçmesi, hem çağdaş hem de modern tarihçiler arasında tartışma konusu oldu. Marcus Aurelius Sütunu ve Marcus Aurelius'un Atlı Heykeli, askeri zaferlerini kutlamak için dikildikleri Roma'da hâlen ayakta durmaktadır. Bir filozof olarak Kendime Düşünceler adlı eseri, antik Stoacı felsefenin modern anlayışı için en önemli kaynaklardan biridir. Bu yazılar, ölümünden yüzyıllar sonra diğer yazarlar, filozoflar, hükümdarlar ve politikacılar tarafından övgüyle karşılandı.
NE OLMUŞTU?
Marcus Aurelius heykeli, 1960’lı yıllarda Burdur’daki Boubon Antik Kenti’nde gerçekleştirilen izinsiz kazılar sonucu gün yüzüne çıkarılmış, ardından yasa dışı yollarla Türkiye dışına çıkarılmıştı. 1980’li yıllardan itibaren Cleveland Sanat Müzesi koleksiyonuna dahil edilen eser, Türkiye tarafından onlarca yıl süren takibe konu oldu. Boubon kökenli eserler, Prof. Dr. Jale İnan öncülüğünde yapılan akademik çalışmalarla uluslararası kamuoyunun gündemine taşınırken, 2021'de Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın New York Manhattan Bölge Savcılığı ve ABD İç Güvenlik Soruşturmaları Birimi (HSI) ile kurduğu iş birliği sürecin seyrini değiştirdi. Bu iş birliği sayesinde Lucius Verus, Septimius Severus ve İmparator Caracalla’ya ait heykellerin de aralarında olduğu çok sayıda Boubon kökenli eser Türkiye’ye kazandırıldı.
