Tahsin İncirci: Bu toprağın kokusu
Ayşe Emel Mesci
Son Köşe Yazıları

Tahsin İncirci: Bu toprağın kokusu

15.04.2024 04:00
Güncellenme:
Takip Et:

5 Nisan Cuma günü, Ankara’da son sahneye koyduğum oyun olan “Devlet Ana”yı izliyordum. Perde arasında tebrik için yanıma gelen seyircilerle konuşurken bir beyefendi yaklaştı, “Beni hatırladınız mı? Tahsin İncirci’nin arkadaşıyım, maalesef kendisini dün gece kaybettik” dedi. Bacaklarımın bağının çözüldüğünü hissettim, yerime çöktüm. Bütün bir geçmiş gözümün önünden geçti. Dile kolay, 38 yıllık çalışma arkadaşlığının, gerçek bir dostluğun anıları...

Bir dönemi yaşamış olanlar, Tahsin’i daha çok bestelediği işçi sınıfı marşları ve devrimci şarkılarla tanırlar. “Türkiye işçi sınıfına selam”, “Onbeşler”, “Deli Kuşun Öttüğü” (“Hey göklere duman durmuş dağlar hey”)...

Benim Tahsin ile yolculuğum farklı disiplinleri bir araya getiren tiyatroyla başladı ve gelişip sürdü. Farklı alanlardaki yaratıcılığın buluşmasından nasıl zengin bir verim alınabileceğinin yaşanmış deneyi oldu.

MUSTAFA SUPHİ DESTANI

1986’da Berlin’de tanıştım Tahsin ve sevgili eşi Fatoş ile. Daha önce Vasıf Ağabey (Öngören) ve, Yılmaz Onay ile çalıştığını biliyordum, Berlin’de de Tiyatrom topluluğunda Çetin İpekkaya’nın sahneye koyduğu “Pir Sultan”ın müziklerini yapmıştı. Ataol Behramoğlu’nun “Mustafa Suphi Destanı” adlı uzun şiirini sahneye taşımak istediğimi anlattım, oyunun müziklerini yapmasını teklif ettim. Bu oyun hem sürgünde kurulan Halk Oyuncuları için hem de Ataol, Tahsin ve benim için özel bir yolculuk oldu. Bir şair, bir besteci, bir yönetmen olarak yan yana gelmiş, çabalarımızı birleştirmiştik. “Destan” Stockholm’ün en eski tiyatrosu olan Södra Teatern’de prömiyer yaptıktan sonra Amsterdam Operası, Berlin’de Manufaktur Theater gibi sahnelerde oynadı; Paris’te Escalier d’Or Tiyatrosu’ndaki temsili Mikis Theodorakis izledi ve hepimizle sahnede kucaklaştı. Sonra da 1989’da Avignon Festivali tarihindeki ilk Türkçe oyun oldu: “Mustafa Suphi Destanı”.

ŞEYH BEDREDDİN ORATORYOSU

Bir yönetmen ile bir besteci arasında ortak bir dil kurulmasının, bu dilin her çalışmayla gelişmesinin en güzel örneğini Tahsin ile yaşadım. Çok yaratıcı bir besteciydi. O güzelim marşların, devrimci şarkıların çok ötesine geçen bir birikimi vardı. Bu memlekette halkla ilişkiler (PR) tarafınız güçlü değilse, dayandığınız lobiler yoksa, kendinizi görünür kılmanın yolları peşinde koşmuyorsanız değeriniz her zaman hak ettiği karşılığı bulamayabiliyor. Bence Tahsin İncirci Türkiye’nin yetiştirdiği en değerli bestecilerden, çoksesli müzik alanındaki en özgün arayışlardan biriydi. Bir tek not düşeyim: Nâzım’ın pek çok şiirini bestelemesinin yanı sıra muhteşem eseri “Şeyh Bedreddin Oratoryosu” Berlin Radyosu’nda yayımlanmıştı.

KERBELA

Mustafa Suphi’den sonra da birçok oyunda birlikte çalıştık. Çalışma arkadaşlığı güçlü bir dostluğa dönüştü. Sonra ben Türkiye’ye döndüm. Tahsin “Börklüce Mustafa’nın huruç ettiği” Karaburun’da kendine bir ev yaptı. Arada görüşürdük ama uzun bir süre birlikte çalışma olanağı bulamadık. Ta ki 2009’a kadar... Ali Berktay’ın yazdığı “Kerbela”, Ankara Devlet Tiyatrosu’nda sahneleneceği zaman müzikler için ikimizin de aklına bir tek isim geldi: Tahsin İncirci. İnanılmaz bir müzik yazdı Tahsin “Kerbela” için. Oyuna deyimin tam anlamıyla nefesini üfledi. Onunla son kez bir arada çalışmamız da yine “Kerbela” ile, 2014’te İBŞT’de sahnelendiğinde oldu. Ne çok istemişti oyunun müziklerini, şarkılarını bir kaset veya plak halinde çıkarmayı... Olmadı bir türlü.

Sonra Devlet Tiyatrosu’nda birçok oyuna imza attık birlikte: “Şair Baba ve Damdakiler”, “Bernarda Alba’nın Evi”, “Cesaret Ana”, İzmir’de “Son Çığlık”.

Tahsin’in en büyük arzularından biri, Nâzım Hikmet’in “Şeyh Bedreddin Destanı”nı birlikte çalışmamızdı. O da olmadı.

Bir söyleşisinde ifade ettiği gibi daha ağırlıklı olarak Batılı enstrümanlar kullansa da Tahsin İncirci’nin müziğinde “Bu toprağın kokusu vardır.”

Işıklar içinde yat sevgili dostum, iyi ki seni tanıma, uzun yıllar birlikte çalışma şansı buldum. Bu topraklardan bir Tahsin İncirci geçti, müzikleriyle soluğunu üfledi nice dizelere, metinlere...

Yazarın Son Yazıları

Sanat uzun, ömür kısa

Ne yazık ki prova sürecinde yaşanan sayısız talihsizliğe bir yenisi eklendi ve Mefisto’yu oynayan Sükûn Işıtan sakatlanınca, oyun ancak 18 Aralık’ta prömiyer yapabildi. Ama çok başarılı bir şekilde yaptı.

Devamını Oku
29.12.2025
Uzun bir macera: ‘Faust’

Sevgili İlhan Selçuk 2004’te bir dergi kataloğu armağan etmişti. Değerli ressamımız Bilge Alkor’un kargalarıyla böyle tanıştım. Daha sonra tanışıklık, “Meleklerin ve Şeytanların Aynası” (2011) ile derinleşti. Uzunca bir süredir başucumda duran, dönüp dönüp baktığım, sonra “Belki bir gün” diyerek tekrar kenara koyduğum “Faust”, Alkor’un imge dünyasıyla farklı bir boyuta taşınmıştı.

Devamını Oku
08.12.2025
İnsan idrak ettiği ruha benzer

Aleksandr Puşkin, “dramatik büyünün titreştirdiği düş gücümüzün üç telinden” söz eder. Bunlar; gülme, acıma ve dehşettir. Vsevolod Meyerhold ise Charlie Chaplin ve Sergey Ayzenştayn’ı karşılaştırırken, her iki sinemacıda bu “üç tel”in ne denli ustalıkla kullanıldığına değindikten sonra, bir ayrım yapar: “Chaplin’de gülmece ve acımanın ön planda olduğunu, dehşetin gölgede kaldığını söyleyebiliriz oysa Ayzenştayn’da gülmece geri plana kayarken acıma ve dehşet öne çıkar.”

Devamını Oku
24.11.2025
Goethe: İkilem ve Deha

Büyük yazarın kendi yaşam sürecinin de derinlemesine nüfuz ettiği “Faust”un ilk bölümü ise, kendisinden önce Christopher Marlowe’un 16. yüzyıl sonunda oyunlaştırdığı (“Dr. Faustus”) ruhunu şeytana satan Faust efsanesinden yola çıkmakta ama bu bölümde Faust’un Mefistofeles ile macerası kadar, “ayarttığı” Gretchen’in trajedisi de göze çarpmaktadır. Goethe dahi sanatçı duyarlılığıyla içinde yaşadığı toplumun “mahalle baskısı”nı, ikiyüzlü ahlak kurallarını kendi siyasi ve toplumsal kimliğinin çok ilerisinde bir noktadan eleştirir. Viktor Glass’ın “Goethe’nin İnfazı” romanında (çev. Regaip Minareci, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları) anlattığı olayda, evlilik dışı hamile kaldığı çocuğu öldürmekle suçlanan genç kadın hakkındaki idam cezasını siyasi kimliğiyle onaylayan Goethe, “Faust”ta konuya bambaşka bir duyarlılıkla yaklaşır. Büyük sanatçı ve düşünürün, “Almanların en büyüğü”nün tüm hayatına yayılan ve “Faust”a da yansıyan bu ikilemi aslında çağının, yükselen modernitenin etkisi günümüz

Devamını Oku
10.11.2025
Mucize 102 yaşında

Böyle zamanlarda geçmişe dönüp bugünkünden çok daha ağır koşullar içinden düze çıkmayı bilmiş, hem memleketin ufkunu kaplayan sisi hem ileriye doğru koşmak isteyenleri engelleyen karanlığı yarıp geçmiş kurucu kuşağın mücadelesini, Kocatepe’den Afyon Ovası’na doğru bakarken sadece biraz sonra cereyan edecek o büyük muharebeyi değil, oradan geleceğe açılan yolu da gören çelik iradeli bir çift mavi gözü, o mucizeyi hatırlamak iyi geliyor insana.

Devamını Oku
27.10.2025
Bir ödül töreninin ardından

Cumhuriyetin kurucu felsefesinin kültür alanındaki en önemli adımlarından biri tiyatro, opera, bale ve müzik alanlarında modern, kalıcı sanat kurumları yaratarak sanat sevgisini tüm yurt sathına yaymaktı.

Devamını Oku
13.10.2025
Işık, biraz daha ışık

O yıl Doğan Hoca’dan bir gün önce, 21 Eylül 2021’de tiyatro alanından çok değerli bir hocamızı, sevgili Prof. Dr. Hülya Nutku’yu hem de çok vakitsiz yitirmiştik.

Devamını Oku
22.09.2025
Hayatımdaki iki Güney

Gerçekçilik, içtenlik, hayatın sihrini, gizini yakalayıp onu kendi kişisel büyüsünü katarak yeniden yaratmak... Yılmaz Güney’in sinemasının da edebiyatının da en önemli özellikleridir bunlar.

Devamını Oku
08.09.2025
Eğitim ve sanat

Mustafa Kemal Atatürk, Cumhuriyetin üzerinde yükselmesi gereken dört sütunu, “mektep, iktisat, sanat, imar” diye sıralamıştı. Bu dört sütundan ikisini oluşturan “mektep” ve “sanat” maddelerine yakın tarih içinde bir arada bakıldığında, yani sanatta eğitim ve eğitimde sanat alanlarında nereden nereye geldiğimize bakıldığında umut verici bir tabloyla karşı karşıya olduğumuz söylenemez.

Devamını Oku
18.08.2025
Altmış yıl önce altmış yıl sonra

İzmir’de tam anlamıyla “ağır, koyu bir sıcak” vardı. “Kerbela” oyunu 2 Ağustos tarihinde bir zamanların fuar alanı, günümüzün Kültürpark’ı içindeki açık hava tiyatrosunda oynanacağı için İzmir’deydim.

Devamını Oku
04.08.2025
Hatırlamak bir eylemdir

Ergin Yıldızoğlu, 7 Temmuz tarihli Cumhuriyet gazetesinde “Faşizm ve kültür” başlıklı önemli bir yazı kaleme aldı.

Devamını Oku
21.07.2025
‘Umutsuz çağın sesi’

'Medea-Material' Romanya'da köklü Sibiu Tiyatro festivalindeydi...

Devamını Oku
30.06.2025
Vahşi bir dünya

Vazgeçilmez dört elementten biri olan havayı yine paramparça ediyor bombalar, füzeler... Doğal yerinden koparılıp insanın elinde oyuncak olmuş ateş, gecenin karanlığını kızıla boyuyor.

Devamını Oku
16.06.2025
Beyaz gecelerde Medea-Material

23-27 Mayıs tarihleri arasında, Dostoyevski’nin unutulmaz novellasının fonunu oluşturan St. Petersburg “beyaz geceler”indeydik.

Devamını Oku
02.06.2025
İyimserlik önyargısı

İyimserlik önyargısı

Devamını Oku
12.05.2025
Bir kez daha Kerbela

Bir kez daha Kerbela

Devamını Oku
28.04.2025
Bursa ve tiyatro Bursa...

Bursa ve tiyatro Bursa...

Devamını Oku
14.04.2025
Dünyayı sevgi kurtaracak

Dünyayı sevgi kurtaracak

Devamını Oku
31.03.2025
Sonrası gündüz

Sonrası gündüz

Devamını Oku
17.03.2025
Tiyatroantropolojisi ve Metin And

Tiyatroantropolojisi ve Metin And

Devamını Oku
03.03.2025
Tiyatroda eğitimin önemi

Tiyatroda eğitimin önemi

Devamını Oku
10.02.2025
Toplumsal çürüme ve sanat

Toplumsal çürüme ve sanat

Devamını Oku
27.01.2025
Ben bir veri bankasıyım!

Ben bir veri bankasıyım!

Devamını Oku
13.01.2025
Umarım gelen gideni aratmaz

Umarım gelen gideni aratmaz

Devamını Oku
23.12.2024
Bir ödülün düşündürdükleri

Bir ödülün düşündürdükleri

Devamını Oku
09.12.2024
Heiner Müller ile bir kez daha

Heiner Müller ile bir kez daha

Devamını Oku
25.11.2024
Buzdağının altı

Buzdağının altı

Devamını Oku
04.11.2024
Toplumsal çürüme

Toplumsal çürüme

Devamını Oku
21.10.2024
Ali Cem Köroğlu’nu yaşatmak

Ali Cem Köroğlu’nu yaşatmak

Devamını Oku
30.09.2024
'Keşke bir parti olsaydı...'

Yılmaz Güney’in bakışı

Devamını Oku
16.09.2024
Franz Kafka: Yüzyılın kâhini

Franz Kafka: Yüzyılın kâhini

Devamını Oku
02.09.2024
Issızlaşıyoruz

Issızlaşıyoruz

Devamını Oku
12.08.2024
Ahmet Cemal’i hatırlamak...

Ahmet Cemal’i hatırlamak...

Devamını Oku
29.07.2024
Belediyeler ve kültür-sanat politikası

Belediyeler ve kültür-sanat politikası

Devamını Oku
15.07.2024
Güvenilir olmanın sırrı

Güvenilir olmanın sırrı

Devamını Oku
24.06.2024
Bir döngü daha tamamlandı

Bir döngü daha tamamlandı

Devamını Oku
10.06.2024
Taşın ve tarihin büyüsü

Taşın ve tarihin büyüsü

Devamını Oku
27.05.2024
Cumhuriyet 100 yaşında

Cumhuriyet 100 yaşında

Devamını Oku
13.05.2024
‘Devlet Ana’ Macaristan’daydı

‘Devlet Ana’ Macaristan’daydı

Devamını Oku
29.04.2024
Tahsin İncirci: Bu toprağın kokusu

Tahsin İncirci: Bu toprağın kokusu

Devamını Oku
15.04.2024