Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle dün oluşturulan Ekonomik Koordinasyon Kurulu ve Fiyat İstikrarı Komitesi tartışmalara neden oldu. Bu kurul ve komitelerin benzerleri daha önce de oluşturulmuş ama faydası görülmemişti, mevcut sistemde yararlı olması ise hiç beklenmemeli.
Her şeyden önce bu kurul ve komitenin Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle oluşturulduğu unutulmamalı. Yani tek kişinin imzasıyla bunlar oluşturuluyor, dolayısıyla aynı kişinin imzasıyla da her an lağvedilebilir. Unutmayalım ki; İstanbul Sözleşmesi bir uluslararası antlaşma olarak kabul edilmiş yani anayasanın üstünde bir metin haline gelmişti ama tek kişinin imzasıyla antlaşma iptal edildi. Üstüne üstlük Danıştay da bunu uygun gördü...
Yani bu kurul ve komite doğru dürüst çalışacak olsa bile, yasal olarak ömrü her an sonuçlanabilir. Bunun da ötesinde ne ekonomik koordinasyon kurulunda ne de fiyat istikrarı komitesinde Cumhurbaşkanı’nın istemediği hiçbir karar alınamaz. Diyelim ki alındı; bu karardan mağdur olan kişilerin ya da karara karşı bir komite üyesinin Cumhurbaşkanı’na ulaşması halinde, kararın ertesi gün, belki de saatler içerisinde geri alınması, iptal edilmesi mümkün değil diyebilir miyiz?
Özetle; bütün kararları tek bir kişinin aldığı mevcut sistem içerisinde oluşturulan kurullar da, komiteler de işlevsel olamaz. Bu kişinin ekonomik anlayışı belliyse, bazı takıntıları zaten ekonominin işleyişini baştan bozuyorsa, kurul kurmuşsunuz, komite kurmuşsunuz ne işe yarayabilir ki?
Ekonomik Koordinasyon Kurulu zaten Cumhurbaşkanı yardımcısı başkanlığında toplanacak ve atanan bakanların görev yaptığı bir kurul olacak. Cumhurbaşkanı yardımcısının Cumhurbaşkanı’nın istemediği bir kararı kurulda aldırması zaten mümkün olamaz. Toplantı sonrası bilgi verilip de alınan karar beğenilmezse, zaten alınan karar açıklama metnine bile giremez.
Gelelim asıl tartışma yaratan Fiyat İstikrarı Komitesi’ne... Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan tepkiler üzerine bir açıklama yapıp fiyat istikrarının Merkez Bankası’nda olduğunu, komitenin buna karışmayacağını belirtme ihtiyacı duydu. Merkez Bankası’nın asli görevi fiyat istikrarı olmasına rağmen, bu hedeflere dönük aynı isimle komite kurulması, ilkesel olarak sıkıntılı.
Bakan Elvan, açıklamasında “Fiyat İstikrarı Komitesi’nin ana amacı, enflasyonda risk oluşturan arz şoklarına karşı çözüm önerilerinin geliştirilmesidir. Hiçbir şekilde Merkez Bankası’na müdahale söz konusu değildir” diyor. Kastettiği ne olabilir diye düşünüldüğünde; zaten bakanlığın uyguladığı kamunun belirleyici olduğu akaryakıt, tütün, alkol gibi malların vergi oranlarıyla oynayıp buradan kaynaklanan fiyat artışlarını engellemek olabilir. Ya da fiyatı artması beklenen tarım ürünlerinde ithalat önlemi olabilir ki, bu tedbirler zaten alınıyordu...
Mevcut anlayışla olmaz...
Eski Merkez Bankası Başkan Yardımcısı ve Para Politikası Kurulu üyelerinden Prof. Dr. Fatih Özatay, sosyal medyada yaptığı yorumda, komiteye verilen bazı görevlerin yararlı ama bazılarının sakıncalı olabileceğini belirtti.
Maliye ve para politikalarının ayrı telden çalmaması için eşgüdümün önemli olduğuna dikkat çeken Özatay, geçmiş pratikte kamunun belirleyiciliğindeki mallara yapılacak zamların Merkez Bankası tarafından önceden bilinmemesinin sıkıntı yarattığını, bunların bilinmesinin Merkez Bankası açısından yararlı olduğunu söyledi. Ancak “fiyat istikrarını tehdit eden riskleri izleyerek alınması gereken tedbirleri belirlemek ve ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından uygulanmasını sağlamaya yönelik kararlar almak” gibi, komiteye yetki veren maddenin ise sakıncalı ve yoruma açık bir madde olduğunu kaydetti.
Merkez Bankası’nın eski başekonomisti Prof. Dr. Hakan Kara da fiyat istikrarı komitesi kuruluşuna ilişkin yaptığı yorumda şunları söyledi:
“Merkez Bankası’nın faiz aracını kısıtlayıp dolarizasyonu teşvik et, zorla rezervlerini sat, fiyat istikrarında samimi çaba gösteren başkanını kov, kadrosunu dağıt, kurumsal kapasitesini erit, itibarını sıfırla, sonra da Fiyat İstikrar Komitesi kurup enflasyon sorununu çözmeye çalış.”
Özetle; Ekonomik Koordinasyon Kurulu da Fiyat İstikrarı Komitesi de göstermelik olarak kurulan, daha önce açıklanan ekonomik reformlar kapsamında yer aldığı için açıklanan kararlar. Uygulamada yararlarının olması da beklenmemeli. Göstermelik oluşturulan kurul ve komitenin mevcut sistemde kuruluş şekli de ömrü de ne işe yarayacağı da tümüyle tartışmalı. Kurul ve komitelerde yer alacak kişilerin teker teker anlayışları ve tavırları da belli. Arada birileri doğruları söylese bile, doğruların uygulamaya geçme ihtimali çok düşük.
Sonuçta tek kişinin tüm kararları aldığı sistemden, kayıtsız şartsız biat ettikleri için görev alanların yer aldığı toplantılardan çıkacak sonuç ne olabilir?
