Ekonomi yönetimi uygulamaya koyduğu yeni tedbirlerin tutma ihtimalinin azaldığını görünce, piyasayı zorlama yöntemini seçiyor. Bakanın açık açık söylediği “Hazine sopası”nın yanında, hem bankalara hem ticari işletmelere sopa denebilecek yeni zorlama tedbirler getiriliyor.
Bir yandan AKP’li belediyelerin zabıtaları ve bakanlıklar kanalıyla çarşı pazarda, zincir marketlerde “görünür denetimler” artırılarak kamuoyunda indirim baskısı yaratılıyor. Bu yolla enflasyon rakamlarının geri çekilmesinin amaçlandığı anlaşılırken, bu yöntemin, amaçlandığı gibi, aralık ayı enflasyon rakamlarına fren etkisinin çok az olabileceği tahmin ediliyor.
Öte yandan ise beklenen ilgiyi görmediği anlaşılan kur garanti TL mevduat hacminin artırılması için bankalara “hem sopa hem havuç” birlikte gösterilmeye başlandı. Merkez Bankası’nın yeni uygulamasıyla bankalardan döviz hesaplarını bozdurup yeni hesaba geçmeleri için müşterilerine baskı yapması isteniyor. 10 Aralık tarihine kadar yüzde 10 oranında çözülme sağlayan bankaların munzam karşılıklarına verilen faiz oranları yükseltilecek. Yanı sıra döviz hesaplarından alınan komisyon yüzde 1.5’e çıkarıldı. Bu arada bankalara verecekleri kredilerin döviz alımı gibi yollarda kullanılmaması konusunda sıkı takip yapmaları şart koşuluyor. Bu konuda banka cezaları gelmeye başladı. Kredi çekenler ise parayı belirli kanallarda kullanmayacakları konusunda yazılı taahhüt vermek zorunda.
Bu yöntemin tutup tutmayacağı, döviz hesaplarının hedeflenen ölçüde çözülüp çözülmeyeceğini yakında anlama imkânımız olacak.
Bu arada bankalar bir yandan da ticaret ve sanayici kesimin baskısı altına sokuluyor. Yılbaşı öncesi mevduat hacimlerini korumak için, yeni hesaplara ilgi olmamasının da etkisiyle, mevduat faizlerini artıran bankalar ister istemez kredi faizlerini de artırmak zorunda kalınca TOBB, sert açıklamalar yapmaya başladı.
Belli ki ekonomi yönetimi 3 Ocak’ta açıklanacak enflasyon rakamlarının çok yüksek çıkmasından, bununla birlikte dövize yeniden büyük talep olmasından korkuyor. Bunu yönetmek için çeşitli yollar denemeye çalışırken, piyasayı zorla terbiye etmek niyetini de açık ediyor.
Her ne kadar Bakan Nebati, kamu bankaları kanalıyla arka kapıdan döviz satarak kurları düşürdüklerini kabul etmese de birkaç günde 7 milyar dolarlık döviz rezervi erimesi izah edilemiyor. CHP lideri Kılıçdaroğlu’nun somut döviz satışı rakamlarına da yanıt verilemedi. Merkez Bankası’nın bizzat döviz satmadığı biliniyor ama aynen 128 milyar dolar olayındaki gibi Hazine’nin TL hesaplarının dövize çevrildiği anlaşılıyor. Bu da Hazine’nin mevduatı ve döviz rezervlerinin erimesine neden oluyor.
ESKİ BAŞKANLARA VE MEDYAYA SOPA
Ekonomi yönetimi daha önce soğan ve patates depolarını basarak, et fiyatları için zorlama tedbirler alarak sopa uygulamasını denemişti. Ama bilindiği gibi, sokaklara manavlar açmalarına rağmen piyasaya sopa politikası tutmadı, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın dediği gibi, su aktı yolunu buldu; fiyatlar somut nedenler ortadan kalkmadığı için artmaya devam etti.
Bu arada Cumhurbaşkanı’nın açıklamasıyla birlikte eleştiri yapılmaması uyarısı yapan BDDK, önceki gün 26 kişiye soruşturma açtı. Kimse somut olarak hangi konuda soruşturma açıldığını bilmiyor ama herkes “Eleştiriler susturulmak isteniyor” diyor. Soruşturma açılan birçok kişi, piyasa tarafından iyi bilinen, konuya çok yönlü bakan, yeni uygulamanın faydaları gibi olası zararlarını ve sonuçlarını da yorumlayan kişiler.
Bence bu kişiler halkın zarar görmemesi için uyarı görevlerini yapıyorlar. Belirli bir banka hakkında bir şey söylemedikleri de ortada.
Yani piyasanın yanında devlet yazarlara, sosyal medyaya da sopa gösteriyor. Bakan Nebati de bu uygulamayı açık açık destekliyor.
Şu kadarını söyleyeyim: Bu kişilerin büyük bölümü halkın aydınlanması için çalışıyor. Eski Merkez Bankası başkanları, tanıdığım için söylüyorum, şu anda görev yapan ekonomi yönetiminin en yetkin kişisinin bile fersah fersah üzerinde birikimli, liyakatli ve vatansever kişilerdir. Onların itibarı, görevi bırakalı çok oldu ama hâlâ mevcutların toplamının bile milyonlarca kat üzerinde. Bildiğimiz iktisatçılar ve yazarların itibarı da..
Piyasaya devlet sopasını, zaman zaman AKP öncesinde de gösteren iktidarlar oldu. Ancak şahsen uzun gazetecilik yaşamımda, boşa sallanan devlet sopasının kazandığını, yani sonuç aldığını görmedim. Buna karşılık sopa göstereceğim derken piyasanın sopasını yiyen çok iktidar gördüm.
Yakında kimin sopasının daha sağlam olduğunu görme imkânımız olacak.
