1963 Ankara Antlaşması, sonra Katma Protokol ve nihayet 1999’daki adaylık.

- Türkiye 1963 Ankara Antlaşması ile Yunanistan’la birlikte zaten aday ülke olmuştu.

- Özal 1987 yılında, aday ülke olan Türkiye’nin tam üyeliği için AB’ye başvurdu.

- Brüksel 1989’da Türkiye’nin tam üyelik talebini reddetti. Türkiye, tam üyeliği reddedilen aday ülke olmayı sürdürdü.

- Ve 1997 Lüksemburg doruğundan sonra Ankara’nın rest çekmesi sonucu Brüksel telaşa kapıldı. Himayesi altına almaya başladığı Türkiye’yi elinden kaçıracağı korkusu ile 1999 Helsinki doruğunda bir daha aday yaptı.

- Ankara ile Brüksel arasında “ucu tamamen açık” “görüşmeler süreci” başlayacaktı ama Türkiye “herkesten farklı bir aday olacaktı”, bu da ifade edildi.

Ortadoğu’da BOP başlarken, yeni Asya büyükleri ile küresel kavganın doruğa tırmanma sinyalleri verilirken Türkiye Batı’nın himayesi altında tutulmalıydı. Asya’ya kayarsa dengeler bozulurdu.

Öyle görüşme koşulları hazırlandı ki, “Türkiye’nin nasıl üye yapılmayacağı” ayrıntılarına kadar belirlendi. (*)

Tahmin edilmeyenler

- AB’nin ticari olarak Türkiye piyasasını tamamen ele geçireceği bekleniyordu.

- Ancak 6 Mart 1995’te imzalanan tek yanlı Gümrük Birliği anlaşması AB’den çok, AB dışındaki ülkelere yarar sağladı. Özellikle AB ile ikili ticari anlaşmaları imzalayan üçüncü ülkeler, Türkiye pazarına çok düşük vergilerle girmeye başladılar.

Çin, Hindistan, Japonya ve ABD, Türkiye pazarında etkinliklerini artırdılar.

Türkiye’nin dış ticaretinde AB’nin payı düşerken üçüncü ülkelerin oranı artıyordu. Üstelik, AB yeni üyelerle genişlerken.

AB’nin kazancı mı?

AB Türkiye’yi, içeri almadan kendi koşullarına uydurarak ve yeni taleplerde bulunarak siyasi, idari ve kültürel alanda sonuçlar almaya başladı. Lozan’a aykırı bazı kanunlar çıkmaya başladı.

Öte yandan AB ile tek yanlı ilişkiler (ve Gümrük Birliği) iktisadi ve ticari olarak üçüncü ülkeleri Türkiye pazarında etkin hale getirdi.

Birkaç yıl önce dostum Andrew Mango’ya “AB AKP’ye nasıl bakıyor?” diye sormuştum. O da bana, “AKP, Avrupa için ehveni şer” demişti.

Bugün Türkiye’de AKP çevrelerine veya muhalefete aynı soruyu yöneltirsek nasıl bir yanıt alırız?

Bana göre “her iki taraf da” Andrew Mango’nun AB için söylediğini tekrar edecektir; “Avrupa bizim için ehveni şer” diyecektir,

- Bir tanesi destek aldığı için

- Diğeri ise beterin beteri var diye düşündüğü için.

AB’nin Türkiye’yi, taa 1963’ten beri, içine almadan, “dışarıda ve himayesi altında tutabilmesinin” arkasındaki iki temel neden de budur. İçerde her iki taraf da AB’yi ehveni şer olarak görmektedirler.

Burhan Kuzu’nun ilerleme raporunu çöpe atmasına gelince; herkes “gösteri” olarak görse de ben farklı düşünüyorum;

- Kendine göre “şer” kısmını çöpe atmıştır.

- “Ehven” olanını kafasında saklı tutmuştur.

Ben bir bilim insanıyım ve uygulamalara bakarım; bütün uygulamalar beni doğruluyor. Bütün kusurum bunları açık açık yazmaktan kaynaklanıyor. Yoksa herkes, “kendi penceresinden haklı” ama sadece kendisininkinden.

(*) Hayatım Avrupa içinde bütün bunlar ayrıntıları ile açıklanmıştır; belgeleriyle birlikte. (Cumhuriyet Kitapları, 2008)