“Cumhurbas¸kanlıgˆı Hu¨ku¨met Sistemi” AKP-MHP ortaklıgˆı tarafından gu¨ndeme getirildigˆinde CHP olarak tarihi uyarılarda bulun­duk. Bu sistemde bas¸ta Meclis ol­mak u¨zere anayasal kurumların yet­kilerinin tırpanlandıgˆını ve bu yet­kilerin c¸ok bu¨yu¨k bir bo¨lu¨mu¨nu¨n Cumhurbas¸kanlıgˆı makamına aktarıldıgˆını anlattık. Gu¨c¸, yetki ve sorumlulugˆun tek elde toplanma­sının sakıncalarını ortaya koyduk. Bugu¨n yas¸ananları yani parti genel bas¸kanlıgˆını yu¨ru¨ten tek bir kis¸inin sistemin tek ha^kimi olmasının siste­mi hem anti-demokratik hem de ve­rimsiz kılacagˆını o¨ngo¨rmu¨s¸tu¨k. Bu o¨ngo¨ru¨mu¨zu¨; Cumhurbas¸kanı’nın kimligˆinden, kis¸iligˆinden ve siya­si go¨ru¨s¸u¨nden bagˆımsız olarak belirtmis¸; meselenin kis¸i mesele­si degˆil, Tu¨rkiye’yi o¨nu¨mu¨zdeki on yıllarda gu¨c¸lendirecek, kalkındıra­cak, huzura ve refaha kavus¸turacak demokratik bir du¨zen ins¸a etme meselesi oldugˆunu her platform­da dile getirmis¸tik. Tarih bizi haklı c¸ıkardı. Tu¨rkiye’nin tu¨m sorunlarına c¸are olarak referanduma sunulan “Cumhurbas¸kanlıgˆı Hu¨ku¨met Sis­temi”, sorunun bizzat kaynagˆı hali­ne geldi.
Sistemin aksayan yo¨nlerinin ta­mir edilmesine yo¨nelik bir ira­de olus¸mus¸ gibi go¨ru¨nu¨yor, an­cak bir degˆis¸iklik o¨nerilmesi duru­munda ilk olarak s¸u ilkenin dikkate alınması s¸art: Anayasa, gu¨cu¨n na­sıl dagˆıtılacagˆına dair oyunun ku­rallarını belirleyen en temel metin oldugˆuna go¨re, toplumun c¸ok genis¸ kesimlerinin katılımıyla ve onayıy­la degˆis¸tirilmelidir. Do¨nemsel ola­rak yu¨zde 50+1’i yakalayan her ik­tidarın oyunun kurallarını kendi c¸ıkarları dogˆrultusunda belirleme­si adil bir sistem yaratmayacaktır. Bu yu¨zden anayasa; tu¨m toplum­sal ve siyasal akto¨rlerin bir araya gelecegˆi bir masada, mu¨zakere ve asgari mu¨s¸terekte bulus¸ma ilkeleri temelinde olus¸turulmalıdır ki oyu­nun kuralları en ku¨c¸u¨k akto¨ru¨n bi­le dıs¸arıda kalmayacagˆı ve bu oyu­nu mes¸ru sayacagˆı bir s¸ekilde be­lirlenebilsin. Bu su¨rec¸te hâkim il­ke c¸ogˆunluk iradesi degˆil toplumsal mutabakat ins¸asıdır.
CHP olarak, hem yapım su¨reci hem de ic¸erigˆi itibarıy­la demokratik bulmadıgˆımız “Cumhurbas¸kanlıgˆı Hu¨ku¨met Sistemi”nin degˆis¸mesi yo¨nu¨ndeki irademiz, asla bir geriye do¨nu¨s¸ ta­lebi degˆildir. Tersine; daha kapsa­yıcı, gu¨c¸ler ayrılıgˆı gibi demokrasi­nin temel ilkelerine daha fazla yas­lanan ve nihayetinde toplumun tu¨m kesimlerinin ic¸ine sinecek ye­ni bir anayasa, yeni bir demokra­tik toplum so¨zles¸mesini hep birlik­te ins¸a etme talebidir.
“Cumhurbas¸kanlıgˆı Hu¨ku¨met Sistemi”nin neden Tu¨rkiye’nin yakı­cı sorunlarına c¸o¨zu¨m getiremedigˆine dair birc¸ok neden o¨ne su¨ru¨lebilir. Bu yazının sınırları c¸erc¸evesinde, ben kendi perspektifimden en o¨nemli do¨rt neden u¨zerinde duracagˆım. Ta­bii ana muhalefet partisi milletveki­li ve parti yo¨neticisi olarak bunu kı­sır bir iktidar eles¸tirisi olarak yap­ma amacında degˆilim. Asıl amacım, yas¸adıgˆımız tecru¨benin bize neler go¨sterdigˆine degˆinerek son gu¨nlerde alevlenen anayasa tartıs¸malarına katkıda bulunabilmek.
I. Her demokratik anayasal sis­temde, etkili ve gu¨c¸lu¨ yo¨netim il­kesi, denetim ve hesap verme il­kesi ve mekanizmaları tarafından dengelenir. “Cumhurbas¸kanlıgˆı Hu¨ku¨met Sistemi” ise gu¨c¸lu¨ yo¨netimi mu¨mku¨n kılacak ilke, uy­gulama ve kuralların alabildigˆine anayasaya yerles¸tirildigˆi, buna kars¸ılık iktidarın sınırlanması, den­gelenmesi ve denetlenmesi ic¸in ge­rekli du¨zenlemelerin es gec¸ildigˆi bir sistem. Halk bes¸ yılda bir “tek ada­mı” sec¸iyor ve tek adam demokra­tik bir sistemde “olagˆanu¨stu¨” sa­yılabilecek gu¨c¸ ve yetkilerle u¨lkeyi yo¨netiyor.
II. Demokratik u¨lkelerde anaya­sal kurumlar ve kurallar, toplumda zaten var olan ve c¸ogˆunlukla tarih­sel bir su¨rece yayılan c¸atıs¸maların bu kurumlar yoluyla barıs¸c¸ıl ve adil bic¸imde c¸o¨zu¨lebilmesi te­melinde olus¸turulur. Siyasi gu¨c¸ ve toplum tarafından yaratı­lan zenginlik, toplumun dinamik­leri go¨z o¨nu¨nde bulundurula­rak bu kurumlar aracılıgˆıyla hak­kaniyetli bic¸imde dagˆıtılır. Halbu­ki “Cumhurbas¸kanlıgˆı Hu¨ku¨met Sistemi”ne baktıgˆımızda, top­lumun talep ve ihtiyac¸larını kars¸ılamak temel kaygı degˆildir. Tayyip Erdogˆan’ın u¨lkeyi en rahat s¸ekilde nasıl yo¨netebilecegˆi kaygı­sı o¨ncelenerek yeni bir sistem ta­sarlanmıştır.
III. “Cumhurbas¸kanlıgˆı Hu¨ku¨met Sistemi”, karar alma mekanizmala­rına etki edebilecek aktif ve gu¨c¸lu¨ vatandas¸lar o¨ngo¨rmemektedir. O¨rgu¨tlenme, toplantı ve go¨steri du¨zenleme gibi o¨zgu¨rlu¨kleri tırpan­layan modelin hayaleti, ha^la^ anaya­samızın pes¸ini bırakmıyor. Cumhu­riyet projesinin sagˆlamaya c¸alıs¸tıgˆı ve o¨nemli o¨lc¸u¨de de bas¸arılı oldugˆu yurttas¸lıgˆa dayalı ortak kimlik; ye­rini ku¨ltu¨rel kimliklerin siyasi alana c¸ekilmesine bırakıyor.
IV. Son olarak, bugu¨n sistemin is¸leyis¸inde ortaya c¸ıkan birc¸ok ak­sama “Cumhurbas¸kanlıgˆı Hu¨ku¨met Sistemi”nde yargı bagˆımsızlıgˆının sagˆlanmamasında yatıyor.
CHP olarak meselelerimizin an­cak demokratik ilkelere dayalı ve toplumun tu¨m kesimlerinin ka­tılımıyla s¸ekillenecek bir anaya­sa yapım su¨recinin bas¸latılması ile c¸o¨zu¨lebilecegˆini du¨s¸u¨nu¨yoruz. C¸ogˆunlukc¸u ve c¸atıs¸macı politika­ların miadını doldurdugˆu son ye­rel sec¸imde ortaya c¸ıkmıs¸tır, s¸imdi el ele verme ve u¨lkemizin sorunla­rını c¸o¨zmek ic¸in birlikte c¸alıs¸ma za­manıdır.

Yazının tam metni cumhuriyet.com.tr’de

YUNUS EMRE
CHP Genel Başkan Yardımcısı